عوامل ایجاد لک پوستی، انواع، پیشگیری و درمان لک صورت و بدن

لکه های تیره روی پوست یا هایپرپیگمنتیشن (hyperpigmentation) هنگامی به وجود می آیند که برخی از مناطق پوست بیش از حد معمول ملانین تولید می کنند. ملانین نوعی رنگدانه طبیعی است که به چشم، پوست و موی ما رنگ می بخشد.

در این مقاله ، به بررسی عوامل موثر در ایجاد لکه های پوستی و انواع آنها خواهیم پرداخت و بررسی خواهیم کرد که چگونه می توانیم با استفاده از روش های طبی و درمان های خانگی لک های پوستی را از بین ببریم.

علائم لکه پوستی چیست؟

لکه های تیره معمولا بر پوست صورت، شانه ها و پشت دست ها ظاهر می شوند. رنگ این لکه ها می تواند از قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره متغیر باشد، که این مساله به رنگ پوست فرد بستگی دارد. لکه ها در واقع همان بافت پوست هستند و دردناک نیستند. اندازه لکه ها نیز متفاوت است. آنها می توانند در هر قسمت از بدن ایجاد شوند، اما اغلب در مناطقی ظاهر می شوند که بیشتر در معرض آفتاب است. بنابراین، لکه های پوستی بیشتر در مناطق زیر دیده می شوند:

• پشت دستها
• صورت
• کمر
• شانه ها

افرادی که پوست تیره تری دارند اگر دچار لکه ای شوند که کمی پررنگتر از رنگ طبیعی پوستشان است، معمولاً به 6 تا 12 ماه زمان نیاز دارند تا لکه به وجود آمده از پوستشان محو شود. اما اگر لکه خیلی پررنگ باشد، از بین رفتنش ممکن است سالها طول بکشد.

انواع لکه پوستی

لکه های پوستی را می توان در 5 دسته کلی قرار داد: کک و مک، جای آکنه، جای زخم، لکه های ناشی از افزایش سن و پیری، و نهایتاً ملاسما.

1. کک و مک: کک و مک واکنش طبیعی پوست ما به نور خورشید است و ممکن است از سنین پایین ظاهر شود.
2. جای جوش یا آکنه: اسکارهای ناشی از آکنه مواردی هستند که هنگام جوش زدن یا بعد از فروکش کردن آکنه پیدا می شوند.
3. لکه های پیری یا کبدی (ناشی از افزایش سن): لکه های پیری تیره تر از پوست اطراف خود هستند و با افزایش سن روی پوست ما ظاهر می شوند.
4. جای زخم: زخم هایی که به دلیل جراحت و کبودی بر روی پوست ما ایجاد می شوند می توانند به طور دائمی ردی از خود بر روی پوست بر جا بگذارند.
5. ملاسما: ملاسما رنگدانه ای است که به صورت لکه های قهوه ای تیره روی پوست ظاهر می شود.

علتها و عوامل ایجاد لکه برروی پوست چیست؟

چندین علت و عامل اساسی در ایجاد لکه های پوستی دخیل هستند که در ادامه این مقاله به شرح آنها خواهیم پرداخت.

آسیب ناشی از خورشید

لکه های ناشی از آفتاب را لنتیژین های خورشیدی یا لکه های کبدی نیز می نامند. پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب یا تخت های برنزه ممکن است لکه های تیره روی پوست شما ایجاد شوند. مناطقی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب هستند، مثل صورت، دست ها و بازوها بیشتر دچار لکه های ناشی از آفتاب می شوند.

تغییرات هورمونی

ملاسما نوعی بیماری پوستی است که منجر به تغییر رنگ پوست و ایجاد لکه های کوچک می شود. این بیماری به ویژه در دوران بارداری بیشتر در خانم ها دیده می شود. بر اساس یافته های آکادمی پوست آمریکا، هورمون ها عامل اصلی ایجاد ملاسما هستند.

عوارض جانبی دارو

برخی از داروها می توانند رنگدانه های پوست را افزایش دهند و منجر به ایجاد لکه های تیره شوند. مهمترین داروهای موثر در این رابطه، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) ، تتراسایکلین ها و داروهای روانگردان هستند.

التهاب

لکه های تیره ممکن است پس از یک التهاب روی پوست ایجاد شوند. التهاب ممکن است به دلایل مختلفی مانند اگزما، پسوریازیس، آکنه و آسیب هایی مانند زخم یا سوختگی ایجاد شود.

جای زخم

لکه ها ممکن است پس از گزیده شدن توسط حشرات، سوختگی یا زخم ایجاد شوند و بر پوست باقی بمانند. البته گاهی این لکه ها با گذشت زمان کمرنگ تر می شوند.

تحریک پوست

بعضی محصولات آرایشی می توانند پوست را تحریک کرده و باعث ایجاد لکه های تیره شوند.

دیابت و چاقی

دیابت و چاقی نیز می توانند باعث لک و تیره شدن قسمت هایی از پوست شود. آکانتوز نیگریکانس (acanthosis-nigricans) که عموما در افراد چاق و نیز افراد مبتلا به دیابت نوع دو اتفاق می افتد، نوعی مشکل پوستی است که باعث تیره شدن رنگ پوست و مخملی شدن آن،  و همچنین باعث درماتوپاتی دیابتی می شود. این لکه ها ممکن است با لکه های پیری اشتباه گرفته شوند.

نحوه از بین بردن لکه های پوستی

لکه های تیره روی پوست معمولا نیازی به درمان ندارند، اما برخی از افراد به دلایل زیبایی تمایل دارند آنها را از بین ببرند. متخصصان پوست می تواند کرم ها یا روش هایی را برای روشن شدن پوست یا از بین بردن لکه های تیره به شما ارائه دهند. روشهایی که آنها به کار می برند معمولا نسبت به کرم های لکه بر گران تر هستند و عوارض جانبی نیز به همراه دارند، اگرچه سریعتر عمل می کنند و لکه ها را در مدت زمان کمتری کمرنگ می کنند.

بهترین گزینه برای درمان لکه، گزینه ای است که با توجه به علت بروز لکه، اندازه آن و ناحیه بدن انتخاب شده باشد. یک متخصص پوست ممکن است یکی از روش های درمانی زیر را برای درمان لکه های پوست به شما توصیه کند:

• لیزر درمانی : انواع مختلف لیزر موجود است. رایج ترین لیزر برای درمان لکه های پوست از نور شدید پالسی یا IPL  (intense pulsed light) استفاده می کند. این نور ملانین را هدف قرار داده و لکه های تاریک را از بین می برد.
• میکرودرم ابریژن : در حین انجام میکرودرم ابریژن ، متخصص پوست از دستگاه خاصی استفاده می کند که دارای سطحی ساینده است تا لایه خارجی پوست را از بین ببرد. این روش درمانی باعث افزایش رشد کلاژن جدید می شود، که می تواند به کاهش لکه ها کمک کند.
• لایه برداری شیمیایی : لایه برداری شیمیایی شامل استفاده از محلولی روی پوست است که لایه ای از سطح پوست را برمی دارد و منجر به رشد پوست جدید می شود. این کار می تواند باعث محو شدن تدریجی لکه های تیره پوست شود.
• سرمادرمانی یا کرایوتراپی (Cryotherapy) : کرایوتراپی روشی است که طی آن نیتروژن مایع روی لکه های تیره مالیده می شود تا یخ بزنند و سلولهای آنها دچار آسیب شوند. این سلولهای آسیب دیده هنگامی که ترمیم می شوند معمولا رنگ روشنی دارند و دیگر شبیه لکه نیستند.
• تجویز کرم روشن کننده : کرم روشن کننده باعث روشن تر شدن رنگ لکه ها می شود. این کرم ها به طور تدریجی عمل می کنند و در طی چند ماه لکه های تیره پوست را از بین می برند. هیدروکینون که ماده موثری در این کرم ها است، از تولید ملانین در پوست جلوگیری می کند. محصولات تزریقی روشن کننده پوست نیز در دسترس هستند اما سازمان غذا و دارو  (FDA) استفاده از آنها را توصیه نمی کند. شواهد کافی برای اثبات عملکرد آنها وجود ندارد و ممکن است خطراتی برای سلامتی مصرف کنندگان در پی داشته باشند.
• درمانهای خانگی : علاوه بر روشها و داروهایی که توسط متخصص تجویز می شوند، برخی از روشها و درمانهای خانگی هم می توانند لکه های تیره پوست را محو کنند. در ادامه این مطلب، به این موضوع خواهیم پرداخت.
• کرم های بدون نسخه : کرم های بدون نسخه معمولا برای روشن شدن پوست به کار می روند و اگر به درستی انتخاب شوند، می توانند تاثیر قابل توجهی در درمان لکه های پوستی داشته باشند. کرم ها و سرم ها حاوی مواد مختلفی از جمله رتینول یا آلفا هیدروکسی اسید هستند که می توانند لایه برداری پوست را تسریع کرده و باعث رشد پوست جدید شوند. وقتی به دنبال کرم روشن کننده پوست هستید، همیشه کرم توصیه شده توسط متخصص پوست را انتخاب کنید، زیرا استفاده از برخی محصولات غیر مرغوب می توانند برای سلامت پوست شما مضر باشد.

درمان های طبیعی و خانگی برای از بین بردن لک پوست

محصولات پوستی که حاوی مواد طبیعی خاص هستند، می توانند در درمان لکه های پوست موثر باشند.

محققان در یک پژوهش، نتایج استفاده از محصولات طبیعی برای درمان لکه های تیره پوست را مورد بررسی قرار داده اند. آنها چندین ماده از جمله نیاسینامید (نوعی ویتامین B-3) ، سویا ، عصاره شیرین بیان و توت و تاثیر آنها در درمان لکه ها را بررسی کرده اند. اگرچه مطالعات آنها محدود بوده، اما نتایج بدست آمده بسیار نویدبخش هستند و نشان می دهند که این مواد طبیعی، تاثیر بسزایی در درمان لکه ها دارند. همچنین نتایج یک پژوهش دیگر که در سال 2017 انجام شده، نشان می دهد که استفاده از ژل آلوئه ورا برای پوست می تواند به کاهش ملاسما در دوران بارداری (پس از 5 هفته) کمک کند.

اگر لکه های پوستی درمان نشوند، باعث ایجاد چه مشکلاتی برای ما می شوند؟

لکه های تیره روی پوست معمولا نگران کننده نیستند و به لحاظ جسمی، نیازی به درمان ندارند. با این حال، بسیاری از افراد تمایل دارند آنها را از بین ببرند، زیرا با از بین بردن زیبایی پوست و چهره، این لکه ها می توانند آسیب های روحی فراوانی را به دنبال داشته باشند.

بسیاری از ما با داشتن پوستی پر از لکه های گوناگون نمی توانیم اعتماد به نفس کافی برای حضور در اجتماع را داشته باشیم. پژوهشی در بریتانیا نشان می دهد که در این کشور، حدود 10 میلیون نفر به خاطر داشتن مشکلات پوستی، دچار ناراحتی های روحی و روانی هستند. در پژوهش دیگری نیز مشخص شده که 81 درصد افراد از مشکلات پوستی رنج می برند و یک چهارم این افراد می گویند که لکه های پوستی باعث بروز افسردگی در آنها شده است. بنابراین، عدم درمان لکه های پوستی می تواند زمینه ساز افسردگی و مشکلات عاطفی زیادی در افراد باشد.

سخن آخر:

لکه های پوستی انواع مختلف دارند و به دلایل گوناگون بر پوست ما ظاهر می شوند. برای از بین بردن این لکه ها می توان از روش های طبی استفاده کرد، اما روشهای خانگی و کرم های بدون نسخه نیز تاثیر چشم گیری دارند و می توان با اطمینان خاطر از آنها استفاده کرد. با اینکه لکه ها تاثیر منفی بر سلامت جسمی ما ندارند، اما معمولا باعث از دست رفتن اعتماد به نفس و افسردگی ناشی از زشتی پوست می شوند. بنابراین بهتر است در مورد آنها غفلت نکنیم و هر چه زودتر اقدام به درمانشان کنیم.