علل خارش پوست

خارش پوست یا پروریت حالتی ناخوشایند و بدون کنترل بوده که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. معمولا خارش پوست نشانه یک بیماری زمینه‌ای است در مواردی هم علت خاصی ندارد و باید برای بررسی آن به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد.

ممکن است بیماری‌های داخلی و پوستی عامل خارش پوست باشند؛ بیماری‌های پوستی، آلرژی، حساسیت به غذا یا داروی خاص، انگل‌ها، مشکلات روحی و روانی، گزش حشرات و حساسیت به جنس پارچه می‌توانند منجر به خارش پوست شوند. باتوجه به علت این مشکل، ظاهر پوست عادی، قرمز، زبر یا زمخت می‌شود.؛ همچنین برآمدگی‌هایی بر اثر خاراندن مکرر روی پوست ایجاد می‌شود که گاهی همراه با خونریزی و عفونت است.

 برای خارش‌های سطحی می‌توانید از کرم‌های مرطوب‌کننده و رفع خارش استفاده کنید اما در ابتدا دلایل خارش پوست را شناسایی کرده و در صورت نیاز با پزشک مشورت کنید. در این مقاله بیماری‌های رایجی که منجر به خارش پوست می‌شوند و راه‌های درمان آنها گفته می‌شود.

علایم خارش پوست چیست ؟

اپیدرم یا لایه سطحی پوست یک مانع حفاظتی علیه محرک‌های بیرونی است و خارش معمولا یک واکنش دفاعی به هرنوع سوزش پوست است و شدت، بسامد و مدت زمان متفاوتی دارد. این حس سوزش و خارش می‌تواند محدود به یک ناحیه خاص از پوست باشد یا کل بدن را درگیر کند.

خارش بدن گاهی بدون هیچ تغییری در سطح پوست، در تمام نواحی بدن اتفاق می‌افتد و گاهی نیز با علائمی مثل قرمزی، خشکی یا ترک پوست، برآمدگی، لک یا تاول، پوسته پوسته شدن پوست همراه است. در بعضی موارد مالش و خاراندن پوست، خارش را تشدید کرده و مدت زمان بهبود را افزایش می‌دهد. اگر شما هم از جمله افرادی هستید که خارش پوست را به صورت مکرر تجربه می‌کنند، برای رهایی از آن باید بدانید که منشا خارش پوست از کجاست و خارش بدن نشانه چیست.

علت خارش بدن چیست ؟

پوست مانعی برای محافظت از بدن در مقابل ویروس‌ها، باکتری‌ها و دیگر تهدیدات پنهان است و وقتی سلول‌های آن با ماده مشکوکی مواجه شوند، واکنش نشان داده و پوست ملتهب می‌شود. این التهاب یا درماتیت منجر به خارش، بروز جوش‌های ریز قرمز، تاول و خراش پوست می‌شوند. در ادامه علل رایج خارش پوست ذکر می‌شود.

• خشکی پوست

خشکی پوست، علائم خارجی مثل جوش‌های قرمز ندارد و بیشتر در نواحی ساق پا، شکم و بازو دیده می‌شود. عوامل خارجی مثل گرم و سرد شدن هوا، رطوبت پایین، مصرف دخانیات، شستن بیش از حد پوست و افزایش سن منجر به خشکی پوست می‌شوند. با استفاده از مرطوب‌کننده‌های مرغوب می‌توان خشکی پوست را درمان کرد؛ اما در صورتیکه پوست شدیدا خشک شود، نشانه درماتیت است و باید به پزشک مراجعه کنید.

پوست خشن و فلس‌دار، پوسته‌پوسته شدن سطح پوست، خارش شدید، ترک‌های پوستی مستعد خونریزی، پوسته یا لبه ترک‌خورده از نشانه‌های پوست خشک هستند. اگر لکه‌های قرمز همراه با خشکی پوست باشد، نشان‌دهنده عفونت داخلی است.

برای تسکین خارش پوست خشک، مایعات زیاد بنوشید تا بدن در حالت هیدراته بماند، در منزل از دستگاه بخور استفاده کنید، بعد از حمام و در حالیکه پوستتان نمناک است کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید، هنگام استحمام از گرم کردن بیش‌ازحد آب بپرهیزید و ز پاک‌کننده‌های ملایم استفاده کنید.

• اگزما پوست

در اگزما یا درماتیت آتوپیک لکه‌های خشک، پوسته‌پوسته یا بثورات برآمده روی سطح پوست نمایان می‌شود. اگزما با خارش شدید همراه است و پوست در معرض سوزش و التهاب قرار می‌گیرد. این اختلال در کودکان و نوزادان به‌وفور دیده می‌شود؛ مخصوصا کودکانی که در خانواده سابقه آسم و آلرژی دارند.

افراد مبتلا به اگزما در برابر عفونت‌های پوستی بسیار آسیب‌پذیرند. با حفظ رطوبت پوست و استفاده از مرطوب‌کننده‌های مرغوب، خودداری از مصرف مواد غذایی آلرژی‌زا و نخاراندن پوست می‌توان سوزش و خارش اگزما را کمتر کرد.

• درماتیت تماسی

این حساسیت پوستی، ناشی از واکنش به تماس با یک جسم خارجی است. تماس با فلزات زیورآلات بدل، مواد بکار رفته در لوازم آرایشی و بهداشتی، محصولات پاک کننده، تماس با یک گیاه سمی می‌تواند به خارش پوستی منجر شود. برای درمان درماتیت تماسی کافی است از تماس پوست با مواد حساسیت‌زا خودداری شود.

• کهیر پوست

کهیر نتیجه رها شدن ماده شیمیایی هیستامین در بدن است. انتشار این ماده منجر به نشت رگ‌های خونی کوچک و تورم پوست می‌شود. کهیر در دو نوع حاد و مزمن بروز پیدا می‌کند. کهیر حاد بعد از تماس با یک محرک آلرژیک مثل غذا یا دارو رخ می‌دهد؛ البته عوامل غیرآلرژیکی مثل هوای گرم یا سرد، تابش آفتاب و ورزش نیز می‌توانند به‌عنوان محرک عمل کنند.

کهیر مزمن با محرکه خاصی ایجاد نمی‌شود و می‌تواند ماه‌ها و سال‌ها دوام بیاورد. کهیر، مسری نیست و همراه با خارش و گاهی درد است.

• شوره سر

این عارضه در سطح پوست سر یا پوست پلک رخ می‌دهد و همراه با خشکی پوست و خارش شدید است و به‌شکل تکه‌های پوست سفید یا خاکستری نمایان می‌شود.

• فولیکولیت

فولیکولیت، عفونت پیاز یا کیسه‌های ترشحی موی سر است که با خارش شدید همراه می‌شود.

• کاندیدیاز

این بیماری عفونی قارچی به‌دلیل قرار گرفتن دو لایه از پوست بدن روی‌ یکدیگر و ایجاد اصطکاک بوجود می‌آید. این عارضه در نواحی مثل باسن، زیربغل، بین انگشتان پا و دست و زیر پستان‌ها بسیار رایج است. بیماری کاندیدیاز با خارش، سوزش و احساس گزیدگی شروع می‌شود و بعد نقاط قرمزی که داخل آنها مرطوب و سطح‌شان خشک است، به‌وجود می‌آید. ترک‌ها و زخم‌های کاندیدیاز به شکل جوش چرکی یا تاول ظاهر می‌شوند.

• حساسیت غذایی

حساسیت غذایی در زمره موارد اورژانسی است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. این نوع حساسیت به‌دلیل واکنش بدن به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها ایجاد می‌شود. این حساسیت به صورت خفیف یا شدید رخ می‌دهد. علائم آن شامل عطسه، خارش چشم، تورم پوست، کهیر، درد، انقباض شکمی، حالت تهوع، استفراغ و اختلال تنفسی است.

بر اساس واکنش و پاسخ‌گویی سیستم ایمنی بدن، وقوع علائم حساسیت غذایی از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد. معمولا مواد غذایی مثل شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام زمینی، ماهی، گندم، سویا، انواع آجیل و حلزون صدف‌دار در اکثر افراد ایجاد حساسیت غذایی می‌کنند.

• حساسیت به پوشک

حساسیت به پوشک به‌صورت قرمزی و التهاب ناحیه‌ای از پوست که با پوشک تماس دارد، بروز می‌کند. مرطوب و قرمز شدن پوست، سوزش، التهاب و برافروختگی از علائم ظاهری آن هستند که با مصرف کرم‎های خاص و پودر بچه برطرف می‌شود.

• پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری پوستی است که بر اثر واکنش سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. این بیماری با لکه‌های پوستی قرمز، پوسته‌پوسته و سفید شدن سطح پوست نمایان می‌شود. در پسوریازیس سلول‌های پوستی بیش‎از حد تولید شده و علائمی مثل التهاب و خارش پوست دارد. این بیماری معمولا روی پوست سر، آرنج، زانو، کمر، کف دست و ناخن‌ها ظاهر می‌شود.

• عرق‎سوز

در هوای گرم و مرطوب سایش قسمت‌هایی از پوست با لباس یا پوست نواحی مجاور منجر به عرق‌سوز شدن می‌شود. برای رفع این عارضه باید عامل حساسیت‌زا شناسایی و برطرف شود.

• آفتاب‌سوختگی

وقتی مدت زمان طولانی پوست در معرض اشعه ماوراء‌بنقش قرار بگیرد، این عارضه اتفاق می‌افتد. درجه آفتاب سوختگی از خفیف تا شدید متغیر است و برای نوع شدید آن باید به پزشک مراجعه کرد.

• واکنش آلرژیک

واکنش آلرژیک ممکن است با تنگی نفس همراه باشد و نیاز به رسیدگی فوری و اورژانسی دارد. این عارضه هنگام تماس با مواد آلرژی‌زا رخ می‌دهد و همراه با قرمزی و سوزش پوست، خارش و تاول است. با توجه به مقاومت سیستم ایمنی هر فرد ممکن است علائم چند دقیقه تا چند ساعت بعد از تماس آلرژی‌زا ایجاد شوند.

• عفونت

گاهی خارش پوست نشان‌دهنده عفونت در بدن است. بیماری‌های عفونی مثل آبله‌مرغان، سرخک، عفونت‌های ویروسی، عفونت‌های قارچی با خارش پوستی همراه هستند. عفونت قارچی که موجب خارش بین انگشتان پا می‌شود و به عارضه پای ورزشکاران معروف است هم منجر به خارش شدید می‌شود. عفونت واژینال یا برفک موجب خارش نواحی اطراف واژن و اندام جنسی می‌شود.

• گزش حشرات

گزش حشراتی مثل پشه، شپش، ساس تخت‌خواب، کنه، کک و عنکبوت نیز موجب التهاب و خارش پوست می‌شوند. معمولا جای گزش با لکه قرمزی روی پوست نمایان می‌شود و بین 7-14 روز از بین می‌رود. گاهی اوقات خارش ناشی از گزش حشرات تمام پوست بدن را درگیر می‌کند؛ در این صورت باید از کرم‌ها و محلول‌های شستشو استفاده کنید.

• انگل

وجود انگل در بدن نیز موجب بروز خارش در نواحی مقعدی و اندام جنسی می‌شود. کرم‌های رشته‌ای موجود در امعا و روده موجب خارش مقعد شده و تریکوموناس واژینال خارش اندام جنسی را در پی دارند.

• مشکلات روحی

گاهی خارش پوست عوامل فیزیکی ندارد و به‌دلایل روانی ایجاد می‌شود. در این عارضه فرد تمایل به خاراندن یا کندن پوست دارد و گاهی احساس می‌کند چیزی در زیر پوستش در حال خزیدن است. در این موارد ممکن است خارش پوست نشانه افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری-عملی، روان‌پریشی(سایکوز) و تریکوتیلومانیا (اختلال کندن مو) باشد.

• بیماری مزمن انسداد ریه

این بیماری نوعی بیماری خودایمنی است و نواحی مختلفی را درگیر می‌کند. ممکن است این بیماری همراه با علائم و مشکلات پوستی-مخاطی، خارش و زخم معده باشد. از علائم ظاهری بیماری مزمن انسداد ریه، ظهور لک قرمز پروانه‌ای شکل در سطح پوست است و اگر شخص در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار بگیرد، قرمزی پوست بیشتر می‌شود.

• حساسیت به راگوید یا پیرگیاه

بو کردن و تماس با گیاه راگوید موجب خارش پوست، آبریزش چشم، زخم و خارش گلو، آبریزش بینی، احتقان، عطسه و فشار سینوس‌ها می‌شود. فراموش نکنید که تماس و بوییدن گیاهان مختلفی که از دسته آلرژن‌ها هستند، می‌تواند این علائم را در پی داشته باشد.

• درماتوفیتوز

درماتوفیز، کچلی یا قارچ پوستی با لکه‌های قرمز و دایره‌ای شکل که مرز مشخصی دارند، روی پوست ظاهر می‌شود. در این عارضه حلقه‌هایی روی پوست تشکیل می‌شود که پوست داخل آنها سفید و سالم و اطراف حلقه قرمز و متورم است. این بیماری با خارش شدید در سطح پوست همراه است.

• حساسیت به لاتکس

ممکن است که پوست شما به مواد پلاستیکی و لاتکس حساسیت نشان دهد. این عارضه با قرمزی، خارش، برافروختگی و کهیر همراه است و به خشکی پوست و خارش منجر می‌شود.

• گال یا جرب

این بیماری پوستی به دلیل وجود انگل هیره خارشی در داخل پوست به‌وجود می‌آید. زخم‌های گال به شکل جوش و تاول نمایان می‌شوند و خارش شدیدی در پی دارند.

• درماتوگرافی

درماتوگرافی یا بیماری پوست‌های فوق‌العاده حساس به این شکل است که روی پوست با کوچکترین تماس خراش‌های قرمز و متورم ایجاد می‌شود که معمولا بعد از سی دقیقه از بین می‌رود. خاراندن این خراش‌ها موجب قرمز شدن و تاول و خارش شدید می‌شود.

• اختلالات داخلی بدن

برخی از اختلالات و بیماری‌های داخلی نیز منجر به خارش در سطح پوست می‌شوند. انسداد مجاری صفراوی، سیروز کبدی، کم‌خونی، لوکمی یا سرطان خون، مشکلات تیروئید، نارسایی کلیه، لنفوم، بیماری سیاتیک و بیماری نخاعی از جمله بیماری‌هایی هستند که خارش سطح پوست را به‌همراه دارند.

• اختلالات دستگاه عصبی

بیماری‌های دستگاه عصبی مثل انواع دیابت، ام‌اس، زونا و نوروپاتی نیز باعث خارش نواحی مختلف بدن می‌شوند.

• مصرف داروها

برخی از داروها نیز خارش پوستی را به‌دنبال دارند و در صورت بروز این عارضه برای ادامه درمان دارویی باید با پزشک معالج مشورت کنید. داروهایی از قبیل داروهای ضدقارچ، آنتی‌بیوتیک‌ها، مسکن‌های ازبین‌برنده درد، داروهای ضدانعقاد خون، خارش سطح پوست را به‌دنبال دارند. دیگر داروهایی که منجر به خارش پوست می‌شوند عبارتند از:

1. بعضی داروهای ضد فشار خون بالا به نام مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
2. آلوپورینول برای نقرس
3. آمیودارون برای مشکلات ریتم قلب
4. قرص‌های دیورتیک برای کاهش نفخ
5. استروژن
6. هیدروکسی اتیل سلولز (در جراحی استفاده می شود)
7. اوپیوئیدها (داروهای ضد دردی که پزشک تجویز می کند)
8. سیمواستاتین برای درمان کلسترول بالا
9. سرطان پستان

در نوعی از سرطان سینه به‌نام پگت نوک پستان، سلول‌های سرطانی اطراف یا داخل نوک پستان جمع می‌شوند و علائمی مثل حضور تکه‌های ناهموار و قرمز و خارش در اطراف نوک سینه و قسمت رنگی پستان را به‌دنبال دارند.

• یائسگی

در دوران یائسگی به دلیل از دست دادن استروژن که برای تولید کلاژن ضروری است، پوست نازک و خشک می‌شود که همین عامل خارش سطح پوست را به‌همراه دارد. استفاده از روغن‌های گیاهی و کرم‌های مرطوب‌کننده موجب کاهش خارش و برطرف شدن خشکی پوست می‌شود.

• بارداری

بعضی از زنان باردار در نواحی سینه، بازوها، شکم یا ران احساس خارش پیدا می‌کنند. البته علت این مشکلات می‌تواند به‌دلیل بیماری‌های قبلی فرد مانند اگزما باشد که با باردار شدن تشدید شده است.

خارش پوست خطرناک

اگر دلایل خارش پوستی نامعلوم بود و مدت زمان آن از چهار تا شش هفته طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید تا علل و عوامل خارش پوستی بررسی شود. خارش پوستی در افراد بالای شصت سال می‌تواند نشانه بیماری‌های داخلی باشد.

در برخی از موارد بعد از بررسی عواملی مثل حساسیت دارویی، حساسیت به مواد محرک و معاینه نواحی که در آنها خارش بیشتر است، باید آزمایش خون، آزمایش پوست و نمونه‌برداری از پوست انجام شود. پزشک معالج بعد از شناختن علل خارش پوست، داروها و محلول‌هایی متناسب با بیماری شما تجویز می‌کند.

درمان های خانگی برای خارش پوست سطحی

1. در موارد سطحی می‌توانید برای درمان خارش پوست، کارهای زیر را انجام دهید:
2. استفاده از کرم مرطوب‌کننده قوی و استاندارد
3. پرهیز از خاراندن مکرر ناحیه‌ای که دچار خارش شده
4. دوش آب‌سرد
5. عدم استفاده از صابون و محلول‌های شیمیایی
6. کاهش استرس
7. استفاده از داروهای ضدآلرژی مثل آنتی‌هیستامین
8. استفاده از کرم‌های ضدخارش بدون نسخه
9. کمپرس پوست با پارچه مرطوب
10. استفاده از لباس‌های نخی گشاد
11. عدم استفاده از بدلیجات و زیورآلاتی از جنس فلز نیکل

نتیجه‌گیری

خارش پوست یک احساس نامطلوب است که میل به خاراندن را در شخص بوجود می آورد. خارش پوست می‌تواند یک علامت تشخیصی در برخی از بیماری‎های سیستمیک باشد و باید به آن توجه خاصی کرد؛ گاهی لازم است بیمارانی که خارش سطحی پوست دارند برای تشخیص منشا آن تحت آزمایش قرار بگیرند.

با استفاده از کرم‌های سینره و کرم‌های مرطوب‌کننده مرغوب، تغییر سبک زندگی، دوری از مواد آلرژی‌زا، پاکیزه نگه داشتن بدن، عدم استفاده از صابون‌ها و مواد شیمیایی خارش پوست را تسکین دهید. اگر مدت زمانی بین چهار تا شش هفته با خارش پوست مواجه بودید حتما به پزشک مراجعه کنید.