مراقبت های پوستی و سلامتی در دوران بارداری

رشد تدریجی جنین و انتظار برای تولد نوزاد بسیار هیجان انگیز و شادی آور است. زنان باردار در کنار هیجان و درک حس مادری، می‌بایست به مراقبت همه جانبه خود و جنین در حال رشد خود توجه کنند، تا این دوران را به سلامتی پشت سر بگذارند.

سبک زندگی زنان باردار در این دوره تغییرات بی‌شماری می‌کند؛ از ترک فعالیت‌های ورزشی شدید تا دقت در خرید مواد غذایی.

در این دوران با رشد جدید بدن مادر از درون و بیرون دچار تغییراتی می‌شود. یکی از این موارد تغییر سطح هورمون‌های بدن است که منجر به جوش، لک و ملاسما روی پوست می‌شود.

اگر تا پیش از این دوره، یک روتین ثابت برای مراقبت از پوست خود داشته‌اید؛ با شروع دوره بارداری ترکیبات محصولاتی که در روتین خود استفاده می‌کردید را با دقت بررسی کنید.

محصولات آرایشی بهداشتی به این دلیل که ارتباط مستقیم با پوست مادر دارند، از طریق خون به راحتی می‌توانند روی جنین تاثیرگذار باشند. بنابراین حتما پیش از خرید یا استفاده، از بی‌خطر بودن ترکیبات آن‌ها مطمئن شوید.

در ادامه به مراقبت از پوست در زمان بارداری و شناخت ترکیبات مضر و مواد غذایی مفید می پردازیم.

 پس همراه ما باشید.

مراقبت از پوست در زمان بارداری

تغییرات پوست در زمان بارداری

یکی از تغییرات مثبتی که روی پوست در زمان بارداری ایجاد می‌شود “درخشش پوست” است که به دلیل بالا رفتن سطح هورمون‌ها اتفاق می‌افتد. اما این فقط یک تغییر کوچک روی پوست است. در زمان بارداری، ممکن است با موارد زیر مواجه شوید:

• ملاسما:  

ملاسما نوعی تغییر رنگ بافت پوست است که در زمان بارداری ایجاد شده و تا بعد از آن ممکن است ماندگار باشد. زنان باردار برای جلوگیری از ملاسما تا حد امکان باید از کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک به منظور محافظت از پوست در برابر اشعه‌های مضر خورشید استفاده کنند.

• ترک‌های پوستی(stretch marks):

90 درصد زنان باردار پیش از زایمان دچار ترک‌های پوستی می‌شوند که این یکی از رایج‌ترین تغییرات پوستی آن‌ها است. تغییرات هورمونی و بزرگ شدن جنین درون شکم از دلایل ایجاد ترک‌های پوستی است.

ترک‌های پوستی به مرور محو می‌شوند اما برای جلوگیری از تشدید آن‌ها به طور منظم از روغن بدن و یا کرم بدن استفاده کنید.

• خال:

اگر در دوران بارداری متوجه تغییر رنگ و اندازه در خال‌ها شدید حتما به پزشک مراجعه کنید خصوصا اگر بیماری سرطان در خانواده شما ارثی باشد.

• خال گوشتی:

این دسته از خال‌ها غیرسرطانی هستند پس نگران نباشید. اما به‌دلیل گوشتی بودنشان گاهی به دلیل اصطکاک با لباس آزار دهنده هستند.

• چربی اضافی پوست

زنان باردار تا پیش از زایمان ممکن است به دلیل تولید چربی اضافی پوست، دچار آکنه‌های شدید شوند.

نگرانی‌های مراقبت از پوست در زمان بارداری

بهترین راه مراقبت از پوست در زمان بارداری، آگاهی کامل از تغییرات پوستی است. با رعایت برخی نکات و داشتن اطلاعات کافی می‌توانید به خوبی از پوست در زمان باداری مراقبت کنید. داشتن پوستی سالم و بدون نقص یکی از دغدغه‌های اصلی خانم‌های باردار است. در وهله اول بپذیرید که برخی از این تغییرات طبیعی است و به مرور هم محو می‌شود و برای اکثر زنان باردار رخ می‌دهد. در این دوره شما باید نهایت مراقبت را از خود داشته باشید.

1. 1. 1. محصولاتی که با پوست مادر تماس دارند می‌توانند از طریق جریان خون بر رشد و نمو جنین اثر بگذارند. پس انتخاب محصولات مناسب و بی‌خطر در اولویت قرار دارد.
      2. در این دوره، پوست بدن زنان باردار حساس‌تر می‌شود و ممکن است به کوچک‌ترین تغییری واکنش نشان دهد. بنابراین از اسپری عطر روی بدن و استفاده از محصولات جدید که موجب بروز حساسیت می‌شوند، خودداری کنید.

مقاله پیشنهادی: بهترین درمان خانگی خارش واژن به صورت فوری

 ترکیبات مضر در زمان بارداری

یکسری ترکیباتی که در اکثر محصولات مراقبت از پوست به منظور درمان مشکلات پوستی استفاده می‌شوند، برای زنان باردار پر ریسک محسوب می‌شوند. در ادامه به معرفی برخی از این ترکیبات می‌پردازیم.

رتینوئید:

ویتامین A یک ماده مغذی حیاتی برای بدن است که موجب سلامت پوست، تقویت سیستم ایمنی بدن و بینایی چشم می‌شود. ویتامین A بعد از مصرف به صورت خوراکی و یا جذب از طریق پوست، در بدن به رتینول تبدیل می‌شود.

رتینوئید نوعی رتینول است که معمولا از آن در محصولات ضدجوش و ضدپیری استفاده می‌شود. در محصولات ضدچروک موجب کاهش چروک صورت و در محصولات ضدجوش به کمک لایه برداری سلول‌های سطحی پوست موجب تحریک ساخت کلاژن و رفع آکنه می‌شود.

طبق تحقیقات انجام شده در نمونه‌های حیوانی، دوز پایین رتینوئید موجب نقص مادرزادی جنین می‌شود. به همین دلیل استفاده از داروهای تجویزی مانند ترتینوئین و آکوتان که دارای دوز بالاتری از رتینوئید هستند؛ همچنین کرم‌ها و سرم‌هایی که بدون نسخه تهیه می‌شوند و حاوی این ماده هستند، در این دوره منع شده است.

سالیسیلیک اسید:

یکی از رایج‌ترین و اثرگذارترین ترکیبات برای درمان جوش‌ها، سالیسیلیک اسید است. استفاده از این ماده به دلیل خاصیت ضدالتهابی و لایه برداری بالایی که دارد در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. البته نظرات در این مورد متفاوت است؛ اما همیشه احتیاط شرط عقل است پس توصیه می‌کنیم تا تولد فرزند دلبندتان صبر کنید.

هیدروکینون:

هیدروکنیون یک محصول تجویزی برای روشن کردن پوست یا کاهش رنگدانه‌های پوستی در زمان بارداری ناشی از ملاسما یا کلواسما است. تحقیقات معتبری به منظور ارتباط نقص مادرزادی و عوارض جانبی هیدروکینون وجود ندارد اما به دلیل سرعت جذب 25 تا 30 درصدی که هیدروکینون نسبت به سایر ترکیبات به درون پوست دارد، بهتر است در دوران بارداری از محصولات حاوی هیدروکینون استفاده نکنید.

پارابن:

پارابن نوعی نگهدارنده است که در اغلب محصولات آرایشی و بهداشتی به کار می‌رود. اما امروزه به دلیل اثبات مضرات بی‌شمار آن، بسیاری از برندها این ترکیب را از محصولات خود حذف کرده‌اند. پس زنان باردار هم باید از محصولات فاقد پارابن استفاده کنند.

فتالات:

فتالات‌ها مواد شیمیایی هستند که موجب اختلال غدد برون ریز می‌شوند. با این وجود، این ترکیبات در اکثر محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. مطالعات کمی روی انسان برای عواض جانبی این ماده وجود دارد. با این حال تنها به این مورد که فتالات‌ها موجب تغییر سطح هورمون‌ها می‌شوند اکتفا کرده و توصیه می‌کنیم زنان باردار از محصولات حاوی فتالات‌ها استفاده نکنند.

فرمالدهید:

فرمالدهید در گذشته به عنوان یک نگهدارنده و ضدعفونی کننده در محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شد. اما امروزه سرطان‌زا بودن آن به اثبات رسیده است. علاوه بر آن، فرمالدهید خطر سقط و ناباروری را افزایش می‌دهد.

مواد شیمیایی که در زمان بارداری خطراتی مشابه فرمالدهیدها دارند شامل موارد زیر است:

• Bronopol
• DMDM hydantoin
• diazolidinyl urea
• hydroxymethylglycinate
• imidazolidinyl urea
• quaternium-15
• 5-bromo-5-nitro-1,3-dioxane

ضدآفتاب‌های شیمیایی:

“آیا همه ضدآفتاب‌های شیمیایی برای زنان باردار مضر هستند؟” جواب این سوال کاملا به ترکیبات و فیلترهای به کار رفته در ضدآفتاب‌ها بستگی دارد. ضدآفتاب با فیلتر شیمیایی و ضدآفتاب با فیلتر فیزیکی (مینرال) یک فرق اساسی دارد.

ضدآفتاب‌هایی که دارای فیلتر شیمیایی هستند، اشعه مضر خورشید را در خود جذب می‌کنند اما ضدآفتاب‌هایی که دارای فیلتر فیزیک هستند اشعه‌های UV را مانند آینه منعکس می‌کنند. به همین دلیل احتمال می‌رود ضدآفتاب‌هایی که دارای فیلترهای شیمیایی مضر هستند، به جنین آسیب برسانند. اما در نظر داشته باشید که این مورد برای ضدآفتاب‌هایی که فیلتر شیمیایی ایمنی دارند، صدق نمی‌کند.

برای مثال اکسی بنزون یکی از پرکاربردترین فیلترهای شیمیایی در ضدآفتاب‌ها است که به جهت محافظت از پوست در برابر اشعه‌های مضر خورشید (UV) به کار می‌رود. اما امروزه ثابت شده است که این نوع فیلتر شیمیایی و مشتقات آن موجب اختلال در عملکرد غدد برون ریز می‌شوند. این فیلتر شیمیایی مضر برای زنان در دوران بارداری، موجب اختلال هورمونی و آسیب به جنین می‌شود.

فیلتر شیمیایی مضر دیگری که آسیب‌های جبران ناپذیری حتی پیش از بارداری دارد، آووبنزن است؛ که سرطان‌زا بودن آن به اثبات رسیده است.

تزریق فیلر و بوتاکس، لیزر و روش‌های تهاجمی درمان لک مانند میکرودرم آبریژن و ماسک‌های لایه‌بردار قوی از جمله عواملی هستند که زنان در دوران بارداری باید از انجام آن‌ها اجتناب کنند.

مقاله پیشنهادی: آبرسان پوست خانگی برای پوست صورت، دورچشم و مو + طرز ساخت

ترکیبات بی‌خطر برای زنان باردار

پس زنان باردار از چه محصولاتی می‌توانند استفاده کنند؟

تشدید تغییرات پوستی برای زنان باردار امری طبیعی است. زن‌ها در دوران بارداری برای کنترل جوش، لک پوستی و ترک‌های پوستی که شایع‌ترین تغییرات پوست هستند، می‌توانند از ترکیبات بی‌ضرر برای حفظ سلامت جنین و شادابی پوست خود استفاده کنند.

جوش و لک‌های پوستی

اگر زمان بارداری با جوش‌هایی مانند جوش‌های بلوغ رو به رو شدید و یا لک‌های کوچک و کمرنگی روی صورت خود مشاهده کردید، تعجب نکنید. زنان باردار می‌توانند در این دوره به جای استفاده از محصولاتی که بر پایه رتینوئید و یا اسید سالیسیلیک هستند از یکی دیگر از موثرترین ترکیبات به نام “اسید گلیکولیک” استفاده کنند.

استفاده بیش از اندازه از هر محصولی برای زنان باردار توصیه نمی‌شود اما با مصرف کم از اسید گلیکولیک و موارد مشابه آن مانند اسید آزلائیک می‌توان به کاهش خطوط ریز، روشن کردن پوست و کاهش رنگدانه‌های پوست کمک کرد.

کلاژن سازی

روند جوانسازی پوست را در دوران بارداری می‌توانید با استفاده از آنتی اکسیدان‌های موضعی مانند ویتامین سی ادامه دهید.

ویتامین سی علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن و دفع رادیکال‌های آزاد در بدن، می‌تواند موجب افزایش کلاژن‌سازی و شادابی پوست شود.

زنان باردار می‌توانند از سایر آنتی اکسیدان‌های ایمن هم استفاده کنند:

• ویتامین E
• ویتامین K
• ویتامین B3
• چای سبز

خشکی پوست و ترک‌های پوستی

در زمان بارداری آب میان بافتی به شدت کاهش پیدا می‌کند؛ که علاوه بر تغییرات هورمونی موجب خشکی پوست می‌شود.

زنان باردار می‌توانند در این دوره با نوشیدن آب و استفاده از کرم‌های مرطوب کننده و آبرسان از تبخیر آب بدن جلوگیری کنند.

یکی از راه‌های پیشگیری از ترک‌های پوستی استفاده از روغن و یا کرم بدن است.

بیشتر بخوانید: استفاده از کرم آبرسان در بارداری

محافظت در برابر اشعه مضر خورشید

همان‌طور که می‌دانید، استفاده از کرم ضدآفتاب شش ماه بعد از تولد شروع می‌شود و تا زمان پیری ادامه می‌یابد. زنان باردار برای جلوگیری از ایجاد لک و چین و چروک پوست باید حساسیت بیشتری در مصرف کرم ضدآفتاب خرج دهند.

ضدآفتاب‌هایی که دارای فیلترهای شیمیایی ایمن و یا فیزیکی هستند فرقی ندارند فقط بر استفاده منظم و مداوم از کرم ضدآفتاب تاکید می‌کنیم.

در کنار آن می‌توانید از کلاه و یا عینک برای محافظت بیشتر از پوست استفاده کنید.

روتین مراقبت از پوست مخصوص زنان باردار

یکی از دغدغه‌های زنان باردار نحوه ترتیب روتین پوستی است. تا اینجا شما می‌دانید چه ترکیباتی در دوران بارداری برای شما مضر است و باید از آن‌ها دور کنید و چه محصولاتی را می‌توانید برای داشتن پوستی صاف جایگزین کنید.

1. ابتدا با یک شوینده ملایم همراه با آب ولرم صورت خود را بشویید.
2. تونر مناسب پوست خود را انتخاب کنید که خاصیت مرطوب کنندگی و آبرسانی داشته باشد. (زنان باردار نباید از تونرهای حاوی سالیسیلیک اسید استفاده کنند.)
3. از مرطوب کننده‌ها و کرم‌های شب که فاقد ترکیبات کومدون‌زا و حساسیت‌زا، استفاده کنید.
4. از کرم‌های ضدآفتابی استفاده کنید که از پوست در برابر هر دو اشعه‌ مضر خورشید (UVA  و UVB) محافظت می‌کنند و حداقل SPF30 دارند.
5. اکثر کرم‌های دور چشم ترکیبات ایمن‌تری دارند. می‌توانید از کرم‌های دور چشمی که خاصیت رطوبت‌رسانی بیشتری دارند، استفاده کنید.
6. برای جلوگیری از ترک‌های پوستی می‌توانید از کرم و روغن‌های بدن استفاده کنید.
7. برای روتین شب هم می‌توانید از سرم‌های پوستی که فاقد ترکیبات مضر هستند؛ استفاده کنید.

تغذیه سالم در زمان بارداری

در زمان باداری یکی از مهم‌ترین مواردی که باید زنان باردار به آن دقت کنند، تغذیه سالم است. در زمان بارداری مواد غذایی خاصی مانند آهن، پروتئین، اسید فولیک، ید و کلسیم باید در رژیم غذایی شما وجود داشته باشد. تغذیه سالم در دوران بارداری موجب حفظ سلامتی مادر و جنین می‌شود.

متخصصین به تغذیه‌ای سالم می‌گویند، که شامل تمام مواد مغذی مورد نیاز باشد. پس در دوران بارداری باید از الگوی تغذیه سالمی پیروی کنید و در رژیم غذایی خود موارد زیر را رعایت کنید:

• از انواع سبزیجات، میوه‌ها، غلات، لبنیات کم چرب و غذاهای پروتئینی استفاده کنید.
• از غذاها و نوشیدنی‌هایی استفاده کنید که کم‌ترین میزان قند و چربی‌های اشباع شده را داشته باشد.
• غلات و نشاسته‌های تصفیه شده را که در خوراکی‌هایی مانند کلوچه، نان سفید و میان وعده‌ها وجود دارد؛ به حداقل برسانید.
• برای میان وعده می‌توانید از نان تست سبوس‌دار و غلات استفاده کنید.

مقدار کالری مفید برای زنان باردار

 بعضی از زنان باردار تصور می‌کنند با رشد جنین باید میزان مواد غذایی استفاده شده توسط آنان افزایش یابد. اما حقیقت این است که در اواخر بارداری که جنین با بیشترین میزان رشد و نمو رو به رو است زنان باردار تنها به 340 تا 450 کالری بیشتر نیاز دارند.

• سه ماه اول بارداری (12 هفته اول): اغلب زنان باردار به کالری اضافی نیازی ندارند.
• سه ماه دوم (هفته سوم تا ششم): در این دوره تنها 340 کالری برای زن باردار مورد نیاز است.
• سه ماه آخر (بعد از 26 هفته): 450 کالری در روز برای زنان باردار کافی است.

با این حال، بهتر است زنان باردار با پزشک خود مشورت کرده و از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند.

خوراکی‌های ایده‌آل در زمان بارداری

خوراکی‌های زیر در دوران بارداری برای رشد و نمو جنین مفید است:

سبزیجات: هویج، سیب زمینی شیرین، کدو تنبل، اسفناج، سبزیجات پخته شده، گوجه فرنگی و فلفل قرمز (سرشار از پتاسیم و ویتامینA)

میوه‌ها: طالبی، انبه، آلو، موز، زردآلو، پرتقال و گریپ فروت قرمز یا صورتی (برای پتاسیم)

لبنیات: ماست بدون چربی یا کم چرب، شیر بدون چربی یا 1 درصد، شیر سویا (به دلیل تامین کلسیم، پتاسیم، ویتامین A و D)

غلات: غلات آماده مصرف / غلات پخته شده (برای آهن و اسید فولیک)

پروتئین: لوبیا و نخود، آجیل و دانه ها، گوشت گاو بدون چربی، ماهی سالمون، قزل آلا

انتخاب میان وعده سالم

میان وعده‌های سالم می‌توانند یکی از مفیدترین بخش‌های رژیم غذایی قرار بگیرند:

• ماست کم چرب یا بدون چربی همراه با میوه
• کراکر غلات با پنیر کم چرب
• نان سبوس دار همراه با مواد طبیعی

خوراکی‌های مضر در زمان بارداری

باکتری‌های موجود در این خوراکی‌ها خطر آسیب به جنین را افزایش می‌دهند.

• گوشت خام یا نپخته
• شیر و پنیر غیرپاستوریزه
• جوانه‌های خام مانند جوانه شبدر، ماش، یونجه
• سالادهایی مانند سالاد ژامبون، سالاد دریایی و ..
• ماهی یا سوشی خام
• هات داگ خام
• تخم مرغ نیم‌پز

نوشیدن کافئین با قندهای افزوده برای زنان باردار

• قهوه و چای بدون شکر اضافی در دوران بارداری بهتر است یکی از اولویت‌های شما باشد.
• به جای نوشیدنی‎های حاوی قندهای افزوده مانند نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی و انرژی‌زاها توصیه می‌شود از آب استفاده کنید.

مصرف مکمل، ضروری برای زنان باردار

در 90 درصد مواقع متخصصین برای زن باردار مکمل‌های زمان بارداری را تجویز می‌کنند اما هیچ کدام از این مکمل‌ها به تنهایی جایگزین تغذیه سالم نمی‌شوند. تغذیه سالم، رعایت رژیم غذایی و مصرف مکمل به سلامت شما کمک می‌کند.  

ضرورت مصرف فولیک اسید

به طور معمول زنان باردار روزانه به 400 میکروگرم (0.4 میلی گرم) فولیک اسید نیاز دارند. فولیک اسید ماده مغذی است که در:

• سبزیجات
• توت، آجیل، لوبیا، مرکبات و غلات صبحانه
• برخی از مکمل‌های ویتامینی

وجود دارد.

اسیدفولیک می‌تواند به کاهش نقص سیستم عصبی، که نوعی نقص مادرزادی مغز و نخاع است، کمک کند. نقص سیستم عصبی منجر به فلجی و گاهی ناتوانی ذهنی می‌شود.

سخن پایانی…

تغییر سبک زندگی و رعایت یکسری نکات در دوران بارداری کار آسانی نیست، استفاده از برخی محصولات که مبتنی بر رتینوئید و اسید سالیسیلیک هستند در دوران بارداری می‌تواند موجب آسیب به جنین شوند به همین منظور زنان باردار می‌توانند برخی ترکیبات دیگر را جایگزین کنند.

جنین در حال رشد نیاز به مواد مغذی موجود در سبزیجات، غلات و پروتئین‌ها دارد اما گاهی بنابر تشخیص پزشک، زنان باردار در کنار رعایت رژیم غذایی نیاز به فولیک اسید و برخی مکمل‌ها دارند.

امیدواریم مطالعه این مقاله به شما برای عبور از یک دوره نه ماهه دلنشین همراه با تغییرات گسترده کمک کند. مشتاق خواندن پیام‌های شما هستیم.