سرطان پوست، از علائم و نشانه ها تا راه های تشخیص و درمان

انسان ها در طول زندگی خود ممکن است به بیماری های گوناگونی مبتلا شوند که برخی از آن ها به سادگی قابل درمان هستند و برخی دیگر ممکن است به درمان های جدی تری نیاز داشته باشند یا در برخی مواقع غیرقابل درمان یا لاعلاج باشند و در انتها به مرگ بیمار منتهی شود. انواع سرطان ها از این گروه بیماری ها هستند که متأسفانه تاکنون درمان قطعی برای آن ها پیدا نشده است و اگر به موقع تشخیص داده نشوند و برای کنترل آن ها اقدام نشود، ممکن است عوارض جبران ناپذیری را به بار بیاورند. ما در این مقاله تلاش می کنیم شما را با یکی از شایع ترین و البته خطرناک ترین انواع سرطان ها که پوست بدن را درگیر می کند آشنا کنیم و به علل ابتلا به سرطان پوست و علائم و نشانه های آن بپردازیم و سپس راه های تشخیص و درمان آن را ذکر کنیم؛ پس با ما همراه باشید.

سرطان پوست چیست ؟

سرطان پوست ” رشد غیرمعمول سلول های پوست ” اغلب در پوست بدن افرادی اتفاق می افتد که بیش از اندازه در برابر تابش نور خورشید قرار می گیرند ولی این بیماری ممکن است در بخش هایی از پوست که در معرض آفتاب هم نیستند، عارض شود.

با کاهش زمان قرار گرفتن در معرض اشعه های UV می توان از بروز سرطان پوست پیشگیری کرد؛ هم چنین بررسی پوست و جدی گرفتن هرگونه تغییر ظاهری آن می تواند به تشخیص این بیماری در مراحل اولیه کمک کند که در نتیجه درمان های به کار رفته برای از بین بردن آن مؤثرتر خواهد بود.

کدام قسمت های بدن بیشتر مستعد سرطان پوست هستند؟

همان طورکه گفتیم سرطان پوست معمولاً در قسمت هایی از بدن رخ می دهد که در معرض نور خورشید باشند از جمله پوست سر، صورت، لب ها، گوش ها، گردن، سینه، بازوها و دست ها و روی پاها در زنان. اما هم چنین می تواند در مناطقی ایجاد شود که به ندرت نور به آن ها می رسد مانند  کف دست، زیر ناخن ها یا انگشتان پا و ناحیه تناسلی.

سرطان پوست می تواند افرادی با هر رنگ پوست را مبتلا کند حتی کسانی را که پوست های تیره تری دارند. هنگامی که ملانوما (نوعی از سرطان پوست) در افرادی با رنگ پوست تیره ایجاد می شود، بیشتر در مناطقی که به طور معمول در معرض آفتاب قرار ندارند، مانند کف دست و کف پا بروز می کند.

انواع سرطان پوست

چهار نوع سرطان شایع پوست وجود دارد که هر کدام علائم خاص خود را دارند:

• سلول بازال کارسینوما (Basal Cell Carcinoma): این شایع ترین نوع سرطان پوست است که به راحتی درمان می شود. اگرچه این نوع از سرطان کمترین احتمال شیوع را دارد، اما اگر شما یک سلول بازال کارسینوما داشته باشید، احتمال اینکه در عرض پنج سال یکی دیگر از آن ها روی پوست شما رشد کند، بسیار زیاد است. سلول بازال کارسینوما ظاهری چند وجهی دارد از جمله:
• یک برجستگی سفید و مرواریدی شکل که به تدریج بزرگ می شود و ممکن است خونریزی کند، پوسته پوسته شود یا از وسط ترک بخورد. این برجستگی در افرادی که پوست تیره تری دارند، ممکن است به رنگ قهوه ای یا سیاه ظاهر شود. هم چنین ممکن است در سطح این برجستگی ها رگ های خونی کوچکی مشاهده شوند.
• زخم های کوچکی که خونریزی می کنند، ولی بعد از مدتی بهبود می یابند و بعد دوباره پوسته پوسته و زخم می شوند و خونریزی می کنند.
• ضایعات صورتی یا قرمز رنگی که ظاهری خشن دارند و به راحتی خونریزی می کنند.
• منطقه مسطحی از پوست که قهوه ای و پوسته پوسته به نظر می آید که البته رنگ آن می تواند گوشتی هم باشد.
• یک زخم چسبناک که به رنگ پوست، سفید یا زرد است.
• ملانوما (Melanoma): ملانوما کشنده ترین نوع سرطان پوست است زیرا به احتمال زیاد به سایر قسمت های بدن هم حمله می کند. اما در هر حال، با تشخیص به موقع، قابل درمان است. 95 درصد از افرادی که دچار ملانوما می شوند حداقل به مدت 5 سال به زندگی خود ادامه می دهند.

ملانوما می تواند در هر قسمت از پوست شما ایجاد شود، از جمله خال هایی که از کودکی داشته اید. خال ها محل شروع 20 تا 40 درصد از کل سرطان ملانوما هستند. برای آن که بتوانید به یاد بیاورید که در هنگام بررسی خال های خود باید به چه نکاتی توجه کنید، جامعه پزشکی تکنیکی آسان را ایجاد کرده است که به قانون ABCDE نامیده معروف است:

• حرف A در ابتدای واژه Asymmetry می آید و به معنای تقارن است. به نظر می رسد یک نیمه از خال موردنظر با نیمه دیگر متفاوت است.
• حرف B در ابتدای واژه Border می آید و به معنای لبه یا حاشیه است.لبه های خال مورد نظر ناهموار و بریده بریده به نظر می رسند یا به خوبی مشخص نمی شوند.
• حرف C در ابتدای واژه Color می آید و به معنای رنگ است. خال های سالم دارای رنگ ثابت هستند. خال های ملانوما مخلوطی از رنگ ها را دارند، از جمله قهوه ای، سیاه، قرمز، آبی، برنزه یا سفید.
• حرف D در ابتدای واژه Diameter می آید و به معنای قطر است. اگر اندازه خال مورد نظر 3/6 میلی متر یا بیشتر باشد، ممکن است با عارضه سرطان ملانوما مواجه باشیم.
• حرف E در ابتدای واژه Evolving می آید و به معنای تکامل است. خال ها باید در طول زندگی به همان رنگ، شکل و اندازه باقی بمانند. اگر خالی به طور ناگهانی خونریزی یا خارش ایجاد کرده است، وقت آن است که به دکتر مراجعه شود.

سایر علائم هشدار دهنده ملانوما عبارتند از:

• اطراف خال همان رنگ و ظاهر خال را دارد یا قرمز و متورم می شود. به نظر می رسد خال گسترش می یابد.
• رشد هر گونه خالی روی پوست شما (اگرچه بیشتر ملانوم ها سیاه، خاکستری، آبی تیره یا قهوه ای رنگ هستند، با این حال بعضی از آن ها چنین نیستند.)
• هر زخمی که خوب نشود.
• خارش، حساسیت، پوسته پوسته شدن یا درد در یک ناحیه خاص از پوست شما
• یک رگه سیاه یا کبودی در زیر ناخن دست یا ناخن پا که از بین نمی رود.
• سلول مرکل کارسینوما (Merkel Cell Carcinoma): اگرچه این عارضه هنوز جزء سرطان های نادر پوستی است و فقط 1500 آمریکایی در سال به آن مبتلا می شوند، اما تعداد آن در حال افزایش است. این بیماری بیشتر در افراد با پوست خوب و در افرادی که دارای سنی بالای 50 سال هستند، ایجاد می شود. سرطان سلول مرکل کارسینوما می تواند به سرعت گسترش یابد، اما اگر زود درمان شود، میزان بقا 90 درصد است. این سرطان به صورت گره های براق و محکم روی پوست شما ایجاد می شود که رشد آن ها بدون درد و رنگ آن ها، گوشتی، قرمز، آبی یا بنفش است. سلول مرکل  کارسینوما ممکن است شبیه جوش، کیست یا محل گزش حشرات باشد.
• سلول سنگفرشی کارسینوما (Squamous Cell Carcinoma): این بیماری، دومین نوع شایع سرطان پوست است و مانند سرطان های ملانوما و مرکل کارسینوما، در صورت عدم درمان گسترش می یابد. با این حال چنان چه زود تشخیص داده شود، میزان بقا 95 درصد خواهد بود. در ادامه به برخی نشانه های ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی کارسینوما اشاره می کنیم:
• سطحی از پوست بدن که پوسته پوسته شده باشد.
• منطقه ای که قرمز، برجسته و سفت شده باشد.
• زخمی که بسته نمی شود و بهبود نمی یابد.

تصویری از سرطان پوست

علل ابتلا به سرطان پوست

سرطان پوست زمانی اتفاق می افتد که خطاهایی (جهش) در DNA سلول های پوستی رخ دهد. این جهش ها باعث می شوند سلول ها از کنترل خارج شده و توده ای از سلول های سرطانی را تشکیل دهند.

سلول های درگیر سرطان پوست کدامند؟

سرطان پوست از لایه بالایی پوست “اپیدرم” آغاز می شود. اپیدرم یک لایه نازک است که یک پوشش محافظ از سلول های پوستی را که بدن شما به طور مداوم از دست می دهد، فراهم می کنند. اپیدرم شامل سه نوع سلول اصلی است:

• سلول های سنگفرشی که درست در زیر سطح خارجی پوست قرار دارند و به عنوان محافظ داخلی پوست عمل می کنند.
• سلول های پایه که سلول های پوستی جدیدی تولید می کنند و در زیر سلول های سنگفرشی قرار دارند.
• ملانوسیت ها که ملانین (رنگدانه ای است که به بدن رنگ طبیعی آن را می دهد.) تولید می کنند و در قسمت تحتانی اپیدرم شما قرار دارند. ملانوسیت ها هنگام آفتاب گرفتن، ملانین بیشتری تولید می کنند تا از لایه های عمیق پوست شما محافظت کنند.

توجه: با توجه به آن قسمت از بدن که سرطان پوست از آن ناحیه شروع می شود، نوع سرطان و گزینه های درمانی آن تعیین می شود.

نور ماوراء بنفش و سایر علل بالقوه

بیشترین آسیب به DNA در سلول های پوست در نتیجه اشعه ماورا بنفش (UV) موجود در نور خورشید و در چراغ های مورد استفاده در دستگاه های برنزه (سولاریوم) ایجاد می شود. ولی گاهی سرطان پوست در قسمت هایی از بدن ایجاد می شود که اصلاً در معرض تابش اشعه ماوراء بنفش قرار نگرفته اند. این نشان می دهد که عوامل دیگری ممکن است در خطر ابتلا به سرطان پوست موثر باشند، مانند قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا داشتن بیماری که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف کند.

عوامل خطرساز

عواملی که ممکن است ریسک ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند، عبارتند از:

• پوست روشن: هر شخصی صرف نظر از رنگ پوستی که دارد، ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود. با این حال، داشتن رنگدانه کمتر (ملانین) در پوست، محافظت کمتری در برابر آسیب اشعه ماورا بنفش ایجاد می کند. اگر موهای بور یا قرمز و چشم های رنگ روشن دارید و روی پوست شما آثار کک و مک دیده می شود یا به راحتی دچار آفتاب سوختگی می شوید، احتمال ابتلا به سرطان پوست شما بسیار بیشتر از فردی با پوست تیره است.
• سابقه آفتاب سوختگی: داشتن یک یا چند تاول آفتاب سوختگی در کودکی یا نوجوانی خطر ابتلا به سرطان پوست را در بزرگسالی افزایش می دهد. آفتاب سوختگی در بزرگسالی هم یک فاکتور خطرساز است.
• قرارگرفتن بیش از حد در معرض آفتاب: هرشخصی که زمان قابل توجهی را در زیر نور خورشید سپری کند، ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود، به خصوص اگر پوست توسط کرم های ضد آفتاب یا لباس محافظت نشود. برنزه کردن، توسط نور خورشید یا به وسیله دستگاه های سولاریوم نیز خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد. در واقع برنزه شدن پاسخ آسیب پوست شما به اشعه ماوراء بنفش بیش از اندازه است.
• آب و هوای آفتابی یا زندگی در ارتفاع زیاد: افرادی که در آب و هوای آفتابی و گرم زندگی می کنند بیشتر از افرادی که در آب و هوای سردتر زندگی می کنند در معرض نور خورشید هستند. زندگی در ارتفاعات بالاتر از سطح دریا، جایی که نور خورشید شدیدتر است، شما را در معرض تابش بیشتر قرار می دهد.
• خال ها: افرادی که دارای خال های زیاد یا غیرطبیعی به نام خال های دیسپلاستیک هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست قرار دارند. این خال های غیرطبیعی – که ظاهری نامنظم دارند و به طور کلی بزرگ تر از خال های نرمال هستند – بیشتر از سایرین احتمال سرطانی شدن دارند. اگر سابقه خال غیرطبیعی دارید، مرتب آن ها را بررسی کنید و در صورت هرگونه تغییری در آن ها به پزشک مراجعه کنید.
• ضایعات پوستی پیش سرطانی: داشتن ضایعات پوستی معروف به کراتوزیس می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد. این بافت های پوستی پیش سرطانی معمولاً به صورت لکه های خشن و پوسته پوسته ای ظاهر می شوند و رنگ آن ها از قهوه ای تا صورتی تیره است. این ضایعات بیشتر در صورت، سر و دست افراد روشن پوست که پوست آن ها به دلیل نور خورشید آسیب دیده است، دیده می شود.
• سابقه خانوادگی سرطان پوست: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما به سرطان پوست مبتلا شده باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما افزایش یابد.
• سابقه شخصی سرطان پوست: اگر یک بار به سرطان پوست مبتلا شده باشید، در معرض خطر ابتلا دوباره به آن هستید.
• سیستم ایمنی ضعیف: افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست هستند. این شامل افرادی می شود که با بیماری HIV / AIDS درگیرند و کسانی که پس از پیوند عضو، از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند.
• قرارگرفتن در معرض اشعه: افرادی که تحت درمان با اشعه، برای بیماری های پوستی مانند اگزما و آکنه قرار دارند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست، به ویژه سلول بازال کارسینوما باشند.
• قرارگرفتن در معرض برخی مواد: قرارگرفتن در معرض برخی مواد سمی مانند آرسنیک، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.

راه های پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست

بیشتر انواع سرطان های پوست قابل پیشگیری هستند. به منظور حفاظت از پوست خود در برابر ابتلا به سرطان، به موارد زیر توجه کنید:

• در اواسط روز از قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید اجتناب کنید: از حدود 10 صبح تا 4 بعد از ظهر اشعه خورشید، شدیدترین میزان تابش را دارد، پس بهتر است حتی در زمستان و هنگامی که آسمان ابری است سعی کنید در این بازه زمانی در فضای باز قرار نگیرید.

معمولاً ما تابش اشعه ماوراء بنفش را در طول سال جذب می کنیم و ابرها محافظت کمی در برابر اشعه های آسیب رسان دارند. اجتناب از آفتاب در ساعات ذکر شده به شما کمک می کند تا از آفتاب سوختگی که باعث آسیب رسیدن به پوست می شود و خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد، جلوگیری کنید.

• در تمام طول سال از کرم ضد آفتاب استفاده کنید: کرم های ضد آفتاب، همه اشعه های مضر ماوراء بنفش را فیلتر نمی کنند، به خصوص اشعه ای که منجر به سرطان ملانوما می شود. ولی در کنار سایر عوامل بازدارنده، تأثیر خود را به جا می گذارند.

حتی در روزهای ابری از کرم ضد آفتاب با SPF حداقل 30، استفاده کنید. کرم ضد آفتاب را سخاوتمندانه بزنید و هر دو ساعت یکبار آن را تمدید کنید، خصوصاً اگر به شنا می روید یا به دلیل گرمای هوا، تعریق بالایی دارید. از کرم ضد آفتاب روی تمام قسمت های پوست، از جمله لب، نوک گوش ها و پشت دست ها و گردن استفاده کنید.

• لباس پوشیده بپوشید: کرم های ضد آفتاب محافظت کاملی در برابر اشعه UV ندارند، بنابراین پوست خود را با لباس آستین بلند بپوشانید و از کلاه لبه دار استفاده کنید.
• استفاده از عینک آفتابی را فراموش نکنید: به دنبال عینک هایی باشید که هر دو نوع اشعه ماوراء بنفش( UVA و UVB) را مسدود می کنند.
• از استفاده از سولاریوم خودداری کنید: چراغ های مورد استفاده در این دستگاه، اشعه ماوراء بنفش ساطع می کنند و می توانند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند.
• از داروهای که نسبت به آفتاب ایجاد حساسیت می کنند آگاه باشید: برخی از داروهای تجویز شده و بدون نسخه، از جمله آنتی بیوتیک ها، می توانند پوست شما را نسبت به نور خورشید حساس کنند.

در مورد عوارض جانبی هر دارویی که مصرف می کنید از پزشک یا داروساز بپرسید تا اگر آن دارو حساسیت شما به نور خورشید را افزایش می دهد، برای محافظت از پوست خود، اقدامات احتیاطی بیشتری را انجام دهید.

• پوست خود را مرتب بررسی کنید و تغییرات را به پزشک خود گزارش دهید: پوست خود را از نظر رشد بافت های جدید یا تغییر در خال ها، کک و مک ها، برجستگی ها و… بررسی کنید.

با کمک آینه، صورت، گردن، گوش ها و پوست سر خود را بررسی کنید. قفسه سینه و تنه و قسمت های بالایی و زیرین بازوها و دست ها را معاینه کنید. جلو و پشت پاها و هم چنین کف و فاصله بین انگشتان پا را معاینه کنید. ناحیه تناسلی و قسمت باسن خود را فراموش نکنید.

برای سرطان پوست چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم

در صورت مشاهده تغییراتی در پوست که باعث نگرانی شما می شود، از پزشک خود وقت بگیرید. همه تغییرات پوستی ناشی از سرطان پوست نیستند؛ پزشک شما تغییرات پوستی شما را برای تعیین علت بررسی می کند.

راه های درمان سرطان پوست

معمولاً برای درمان سرطان پوست جراحی می کنند، اما ممکن است از روش های درمانی دیگری هم استفاده کنند که این مسأله بستگی به این دارد که سرطان پوست در کجای بدن قرار دارد و اندازه و بزرگی آن در چه حد است. در ادامه به برخی از درمان ها اشاره شده است:

• جراحی: استفاده از روش جراحی برای درمان سرطان پوست بستگی به محل سرطان، بزرگی و عمق آن دارد.
• پرتودرمانی: در پرتودرمانی از امواج پرانرژی مانند اشعه x برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
• استفاده از کرم های مخصوص: معمولاً این کرم ها با کمک سیستم ایمنی بدن اقدام به از بین بردن سلول های سرطانی می کند.
• فوتودینامیک درمانی: در درمان فوتودینامیکی (PDT) از دارو و نوع خاصی از نور برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
• شیمی درمانی: درشیمی درمانی از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.

سخن آخر

سرطان پوست یکی از انواع سرطان هایی است که اگر زود تشخیص داده شود، شانس بقای بالایی دارد. حداقل چهار نوع سرطان پوست وجود دارد که کشنده ترین آن ها ملانوما است. علت اصلی سرطان پوست را معمولاً قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب می دانند ولی با توجه به اینکه گاهی قسمت هایی از بدن که در معرض نور خورشید قرار نگرفته اند هم دچار این نوع از سرطان می شوند، علل دیگری هم برای این بیماری در نظر گرفته شده است از جمله داشتن پوست روشن، آفتاب سوختگی در کودکی، خال ها، داشتن سابقه خانوادگی، سیستم ایمنی ضعیف و… . برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان، بهتر است در ساعاتی که تابش اشعه ماوراء بنفش زیاد است در معرض نور خورشید قرار نگیریم، از برنزه کردن پوست بوسیله آفتاب یا دستگاه سولاریوم اجتناب کنیم و خال ها و لک های پوستی خود را مرتباً چک کنیم. درمان اصلی سرطان پوست جراحی است ولی این شیوه درمانی به اندازه و عمق سرطان پوست بستگی دارد؛ درمان های دیگری نظیر استفاده از کرم های مخصوص، پرتودرمانی، شیمی درمانی و… نیز با توجه به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن توسط پزشک پیشنهاد می شود.