شپش موی سر و درمان قطعی آن

«شپش» حشره بسیار کوچکی است که از پوست سر انسان تغذیه می‌کند. این موجود به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی و زندگی در محیط آلوده روی پوست سر می‌نشیند و اغلب کودکان سه تا یازده سال به آن مبتلا می‌شوند.

شپش، در بدو راه‌یابی، لا‌به‌لای تارهای مو، برجستگی‌های کوچک و قرمزی روی سر، گردن و شانه‌ها ایجاد می‌کند. همچنین دانه‌های کوچک سفیدی روی پایه‌های مو، پس از ابتلا به این حشره شکل می‌گیرد. هنوز هم با ارتقا سطح بهداشت جامعه، کودکان زیادی با این مشکل مواجه می‌شوند. در این صورت مادران دنبال روش‌های درمانی سنتی و تخصصی برای از بین بردن شپش موی سر می‌گردند؛ با خواندن این مقاله شما یاد می‌گیرید چطور با این حشره موذی، مبارزه کنید.

چگونه تخم شپش را بشناسم؟

تخم شپش معمولا در نزدیکی فولیکول مو (شش میلی‌متر بالاتر از پوست سر) دیده می‌شود. در حقیقت تخم شپش دانه‌های کوچک سفید، قهوه‌ای و مایل به زرد تخم‌مرغی شکلی هستند که روی تارهای موی تیره به راحتی با چشم غیر مسلح، دیده می‌شوند. اگر تشخیص آن برای‌تان خیلی سخت شد، می‌توانید به پشت گوش‌ها یا تارهای موی نزدیک به گردن نگاه کنید. در صورت ابتلا به شپش، حتما آن را خواهید دید.

شکل‌های مختلف شپش

شپش به سه شکل تخم، شپش بالغ و شپش سر بزرگسالان دیده می‌شود. تخم شپش چسبنده و سفید است و به انتهای ساقه مو گیر می‌کند. شپش بالغ، سفید مایل به خاکستری است و شپش سر افراد بزرگسال به رنگ زرد دیده می‌شود.

علائم و نشانه های آلودگی به شپش

افرادی که به شپش مبتلا می‌شوند، اغلب علائم یکسانی دارند که تشخیص آن زیاد سخت نیست. این نشانه‌ها عبارت است از:

• خارش: شایع‌ترین علامت آلودگی به شپش، خارش پوست سر، گردن و اطراف گوش‌هاست که معمولا چهار تا شش هفته بعد از آلودگی، افراد را به شدت آزار می‌دهد. این علامت، واکنش آلرژیک بدن نسبت به تخم حشره شناخته شده است.
• احساس قلقلک در پوست سر: شپش قابل مشاهده است سرعت زیاد حرکت و انتشار این حشره در پوست سر احساس قلقلک را به دنبال خواهد داشت.
• چسبیدن تخم شپش به ساقه مو: تخم‌های کوچک شپش معمولا به ساقه مو می‌چسبند. آن‌ها معمولا رنگ روشنی دارند و با فاصله بیشتری از ساقه مو قرار می‌گیرند.
• زخم‌های روی پوست سر، گردن و شانه‌ها: خاراندن بیش از حد پوست، بر اثر ابتلا به شپش، باعث ایجاد التهابات پوستی می‌شود. اغلب زخم‌های ایجاد شده حاوی باکتری‌های بیماری‌زا هستند.

هشدار اول: گاهی ممکن است شوره و پوسته سر یا حشرات کوچک دیگر با شپش اشتباه گرفته شوند؛ اگر در تشخیص ابتلا به این حشره شک دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید، شپش از پوست سر انسان تغذیه می‌کند و در صورت جدا شدن، به سرعت از بین خواهد رفت.

هشدار دوم: هر شپش روزانه، ده تخم در نزدیکی ساقه مو از خود به جا می‌گذارد. این تخم‌ها در عرض 15 تا 20 روز، به حشره بالغ تبدیل می‌شوند. شپش بالغ سه تا چهار هفته روی پوست سر شما زندگی می‌کند و سپس از بین می‌رود. اما به دلیل سرعت زیاد تخم‌گذاری و انتشار آن، هیچ‌گاه نباید از درمان سریعَش غافل شوید.

روش های انتقال شپش موی سر

شپش از آن دسته حشرات با توانایی پرواز یا پرش نیست و معمولا به صورت مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. اینجا متداول‌ترین روش‌های انتقال شپش را با شما در میان می‌گذاریم تا بتوانید در برابر این موجود، از خود، کودکان‌تان و سایر اعضای خانواده مراقبت کنید.

1. استفاده از کلاه و روسری افراد مبتلا به شپش
2. استفاده از برس و شانه‌ افراد مبتلا به این حشره
3. استفاده از سنجاق و گیره سر افراد مبتلا
4. استفاده از هدفون مشترک
5. از طریق حوله، بالشت و لباس
6. اگر لباس شما در کمد یا جالباسی قرار بگیرد که فرد مبتلا به شپش لباسش را آن‌جا آویزان می‌کند، شما در خطر ابتلای صد در صدی به شپش هستید.
7. یادتان باشد حیوانات خانگی نقشی در ابتلا و انتقال شپش ندارند.

کارهای لازم بعد از تشخیص شپش سر

پس از آنکه به قطعیت رسیدید که خود یا یکی از اعضای خانواده به شپش مبتلاست باید سریع دست به اقدام بزنید.

کارهای لازم:

اول: محل سرایت را شناسایی کنید

قبل از شروع درمان، بهتر است بدانید که شپش از کجا به موی شما یا فرزندتان سرایت کرده است. از آنجایی که شپش قادر به پرواز نیست، باید راه‌هایی مانند به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی یا انتقال از طریق لباس را شناسایی کنید.

دوم: جلوی انتشار شپش را بگیرید

بعد از شناسایی محل سرایت، باید از تماس کودک با سایر افراد خانواده با منبع شپش جلوگیری کنید. همچنین لازم است ملحفه‌ها، بالش، کلاه و روسری فرد مبتلا را با آب گرم و مواد شوینده بشویید.

سوم: محل زندگی شپش را از بین ببرید

مو بهترین محل رشد و نمو شپش‌ها است؛ بنابراین بعد از تشخیص شپش، باید موی سر فرد مبتلا را کوتاه کنید.

چهارم: در ابتدا از روش های درمانی خانگی استفاده کنید

شما می‌توانید با استفاده از شامپوهای ضد شپش، داروهای بدون نسخه و جوشانده‌های گیاهان مختلف برای از بین بردن شپش اقدام کنید. (کمی پایین‌تر مفصل درباره روش‌های درمان خانگی شپش نوشته‌ایم.)

پنجم: به پزشک متخصص مراجعه کنید

در صورتی که درمان‌های خانگی جواب نداد و شپش‌ها به قوت خودشان باقی ماندند، حتما به پزشک مراجعه کرده و از داروها و شوینده‌های مخصوص استفاده کنید.

دشمن شپش را بشناسید

شپش هم مانند هر موجود زنده دیگری برای بقای خود نیازمند هواست. بنابراین اولین و بهترین دشمن شپش کلاه‌های ضد شپش هستند که با قرار دادن روی سر این حشره را از تنفس محروم می‌کنند. در این صورت به راحتی از بین خواهد رفت.

همچنین سس مایونز، وازلین، روغن زیتون و کره هم برای از بین بردن آن مؤثر بوده و به نوعی امتحان خودشان را پس دادند.

درمان شپش با سرکه

شاید قدیمی‌ها، مادرها و مادربزرگ‌ها برای درمان شپش، سرکه را پیشنهاد کنند. در قدیم برای از بین بردن شپش سر از این ماده استفاده می‌شد.

برای از بین بردن شپش با سرکه باید سر را به مدت 15 دقیقه با آن شستشو دهید. اما سرکه تنها شپش‌های بالغ را از بین می‌برد و در از بین بردن تخم‌های شپش هیچ نقشی ندارد.

درمان خانگی شپش موی سر

سرکه یکی از راه‌های درمان خانگی شپش موی سر به شمار می‌رود. راه‌های دیگری هم وجود دارد که اغلب افرادِ درگیر با شپش تمایل دارند آن‌ها را انتخاب کنند:

1. شانه کردن موی خیس: شانه کردن موهای خیس با شانه دارای دندانه‌های ریز باعث می‌شود، تعداد زیادی از شپش‌ها و تخم‌هایشان به شانه چسبیده از لابه‌لای تارهای مو خارج شوند. برای این کار باید به مدت چهار روز (حداقل روزی دو بار) موها را به روغن زیتون آغشته کرده و شانه بزنید.
2. استفاده از روغن‌های گیاهی: برخی از انواع روغن‌های گیاهی مانند روغن درخت چای، بادیان و کانانگا باعث از بین رفتن شپش می‌شود. ماساژ این روغن‌ها روی پوست سر باعث کاهش خارش نیز می‌شود.
3. هیدراته کردن مو: با استفاده از سشوار مخصوص می‌توانید مو و کف سر را دهیدراته کرده و با این کار شپش و تخم آن را از بین ببرید؛ البته این سشوارها فقط در مراکز درمانی وجود دارند. دمای‌شان خنک‌تر از سشوارهای معمولی است اما هوا را با جریان بیشتری به گردش لا‌به‌لای موها به جریان می‌اندازند.
4. ماسک پیاز: برای تهیه این ماسک، چند عدد پیاز را در مخلوط کن ریخته تا به شکل خمیر درآید؛ سپس آن را از صافی بگذرانید و آب پیاز را روی مو ماساژ دهید و بگذارید دو ساعت بماند، سپس بشویید. این کار را سه روز پشت سر هم تکرار کنید و بعد از شستشو موها را با شانه دندانه ریز، شانه بزنید.
5. درمان با حنا: برای از بین بردن شپش، حنا را با آب مخلوط کرده و روی سر ماساژ دهید. سپس سر را با کلاه رنگ (کلاه‌های پلاستیکی) بپوشانید؛ بعد از چهار ساعت موها را شسته و شانه کنید.
6. استفاده از روغن نارگیل: روغن نارگیل هم یکی از روغن‌های مؤثر برای از بین بردن شپش شناخته شده است. ابتدا موها و کف سر را به این روغن آغشته و خوب ماساژ دهید. اجازه دهید این روغن در طول شب روی سرتان بماند و پس از آن موها را با شامپو شسته و به خوبی شانه بزنید.
7. درمان با اسپند: برای تهیه این ماسک، یک قاشق اسپند آسیاب شده را با یک لیوان آب جوش مخلوط کرده و بگذارید پانزده دقیقه بماند؛ سپس از صافی بگذارنید و موها را با آن ماساژ دهید. اجازه دهید این ماسک ۴۵ دقیقه روی موها بماند و بعد با آب گرم بشوئید.

داروهای درمان شپش

• پرمترین: استفاده از این دارو را باید به مدت ده روز ادامه دهید، عوارض جانبی آن قرمزی و خارش پوست است.
• پیرِترین: فاصله بین دو دوره درمان با این دارو، ده روز است. دوره درمان را حتما کامل کنید. در صورت مشاهده خارش یا قرمزی پوست یا حساسیت به گل داوودی، مصرف دارو را قطع کنید.

مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای تجویزی

اگر شپش با داروهای بدون نسخه از بین نرفت، به پزشک مراجعه کرده و داروهای تجویز شده را طبق دستورالعمل مصرف کنید. داروهای تجویزی عبارتند از:

• ایورمکتین: این دارو به صورت محلول و قرص در داروخانه ها وجود دارد؛ محلول آن را می توانید روی موی خشک ماساژ داده و بعد از ده دقیقه بشویید.
• اسپینوساد: این محلول را می توانید روی موی خشک ماساژ داده و بعد از ده دقیقه بشویید. شپش ها و لکه ها با این دارو کاملا از بین می روند.
• مالاتیون: این دارو برای افراد بالای شش سال مجاز است. این محلول را روی سر ماساژ داده و بگذارید 8-12 ساعت باقی بماند تا کاملا خشک شود؛ سپس بشویید. دوره دوم درمان را هفت تا نه روز بعد مجددا تکرار کنید.

درمان قطعی شپش موی سر

برای درمان شپش داروهای بدون نسخه زیادی در داروخانه‌ها وجود دارد. اما اگر می‌خواهید اصولی و علمی جلو بروید بهتر است با یک پزشک هم در این زمینه مشورت کنید.

داروهای بدون نسخه برای درمان شپش سر

داروهای بدون نسخه بر پایه pyrethrins (ماده سمی موجود در گل داوودی) که عصاره گل داوودی است، می‌تواند درمان مناسبی برای شپش موی سر باشد. قبل از استفاده از این داروها، موی سر را با آب و شامپو بشوئید، سپس بر اساس دستورالعمل موجود در بسته، دارو را استفاده کنید.

داروهای درمان شپش

پرمترین: استفاده از این دارو را باید به مدت ده روز ادامه دهید، از عوارض جانبی آن می‌توان به قرمزی و خارش پوست اشاره کرد.

پیرِترین: این دارو را باید به مدت ده روز استفاده کنید. در صورت مشاهده خارش یا قرمزی پوست یا حساسیت به گل داوودی، مصرف دارو را متوقف کنید.

در صورت مراجعه به پزشک چه داروهایی برای درمان شپش تجویز خواهد شد؟

بالاتر گفتیم اگر به صورت خانگی نتوانستید از پس شپش‌ها بر بیایید، باید به پزشک مراجعه کنید. در این صورت داروهایی تجویز خواهد شد که روی هر کدام دستورالعمل استفاده از آن‌ها درج شده است.

• ایورمکتین: این دارو به صورت محلول و قرص در داروخانه‌ها موجود است؛ محلول آن را می توانید روی موی خشک ماساژ داده و بعد از ده دقیقه بشویید.
• اسپینوساد: این محلول را می‌توانید روی موی خشک ماساژ داده و بعد از ده دقیقه بشویید. شپش‌ها و لکه‌ها با این دارو کاملا از بین می‌روند.
• مالاتیون: این محلول برای افراد بالای شش سال مجاز است. آن را روی سر ماساژ داده و بگذارید ۸-۱۲ ساعت باقی بماند تا کاملا خشک شود؛ سپس بشویید. دوره دوم درمان را هفت تا نه روز بعد دوباره تکرار کنید.

بهترین راه جلوگیری از ابتلا به شپش

با وجود تمام راه‎های درمان‌ گفته شده برای از بین بردن شپش، می‌دانیم همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای درمان شپش نیز رعایت نظافت شخصی است. اگر یکی از اعضای خانواده به این حشره مبتلا شد، باید تمام وسایل شخص را از قبیل ملحفه، روبالشتی، لباس‌ها، حوله‌ها و… را با آب گرم (آب بالای 54 درجه) و مواد شوینده، تمیز کنید. بهتر است وسایل شخص را در فضای باز و در معرض آفتاب قرار دهید تا خشک شوند. سایر وسایل شخصی که در تماس مستقیم با سر هستند مانند برس، شانه، کلاه و روسری را در آب بالای 54 درجه به مدت ده دقیقه، بخیسانید و پس از شستشو در فضای باز قرار دهید. اگر وسیله‌ای قابل شستشو نیست باید آن را در کیسه زباله در بسته قرار داده و دور بریزید. یادتان نرود که زمین و فرش را نیز به دقت جارو بزنید.

در کنار تمام این موارد اگر کودک‌تان را به مدرسه یا مهدکودک می‌فرستید به او آموزش دهید تا لباس‌هایش را به جالباسی آویزان کرده و از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی خود، مانند شانه، کلاه، مقنعه و… با دوستان و هم‌کلاسی‌هایش به شدت خودداری کند.

اگر هم اهل سفر هستید توصیه می‌کنیم هر کجا اقامت دارید ملحفه‌ و روبالشتی به خصوص خودتان را به همراه داشته باشید.

محصولات بهداشتی مؤثر در درمان شپش

در کنار تمام روش‌های درمانی گفته شده برای از بین بردن شپش موی سر، محصولاتی هم در بازار وجود دارد که برای درمان این حشره می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. این محصولات را می‌توانید از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای خریداری کنید.

1. سرم مو ضد شپش پریم: این محصول دارای ایزوپروپیل استات و دایمتیکون است، به همین دلیل می‌توان گفت فرمولاسیون بسیار قوی برای از بین بردن تخم و شپش بالغ دارد. بدانید و آگاه باشید، استفاده از این سرم برای کودکان زیر دو سال ممنوع است.
2. شامپو ضد شپش لایس فری سریتا: از جمله ترکیبات مؤثر این محصول می‌توان به پیرتروم، پیپرونیل، بوتوکساید، آلوئه‌ورا و روغن اسطوخودوس اشاره کرد. این شامپو برای افراد زیر یک سال توصیه نمی‌شود.
3. لوسیون ضد شپش لایس فری سریتا: این لوسیون حاوی پیرتروم، سنبل هندی، روغن درخت چای و روغن اسطوخودوس است. برای اینکه بتوان دوره درمان شپش را کامل کرد دو عدد از آن می‌بایست مورد استفاده قرار گیرد. این لوسیون برای کودکان کمتر از یک سال ممنوع است.
4. شامپو پرمترین: این شامپو دارای ماده مؤثره پرمترین بوده و معمولا برای درمان شپش موی سرِ کودکان 6 ماه تا 2 سال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5. شامپو لیندان: ماده‌ای به نام لیندان در این شامپو، آن را به یک محصول نسبتا خوب برای از بین بردن شپش موی سرِ افراد بالای 12 سال تبدیل کرده است.
6. اسپری درمین برای محیط و البسه: بسیاری از افراد (به ویژه کودکان) به محض مبتلا شدن به شپش نیازمند محصولی برای ضدعفونی کردن محیط، لباس‌ها و وسایل شخصی‌شان هستند. اسپری درمین یک نوع حشره‌کش مخصوص شپش است که می‌تواند به شما در تمیز کردن محیط کمک زیادی کند.

نکاتی که در رابطه با استفاده از محصولات بهداشتی درمان شپش موی سر باید رعایت کنید:

محصولات معرفی شده برای درمان شپش موی سر، دارای مواد شیمیایی هستند و استفاده از آن‌ها باید با مراقبت‌ و توجه خاصی همراه باشد. برای مثال:

• هرگز نباید چشم‌های‌تان در معرض این محصولات قرار بگیرند.
• پس از استفاده از این محصولات (در حالی که هنوز سر را آبکشی نکردید) موهای خود را چندین مرتبه با شانه فلزی و دندانه ریز، شانه کنید.
• موهای سر را به چهار قسمت تقسیم کرده و از ریشه تا انتهای ساقه را به دقت شانه کنید و پس از هر بار شانه‌زنی، شانه را خوب بشوئید تا شپش‌ها به قسمت دیگر سر منتقل نشوند.
• هنگام استفاده از این محصولات از درمان‌های سنتی و خانگی (مانند استفاده از سرکه) خودداری کنید.
• استفاده از داروهای تجویز شده از سوی پزشک به همراه این محصولات بلامانع است.

نتیجه‌گیری:

برای از بین بردن شپش موی سر، راه‌های سنتی و تخصصی زیادی وجود دارد. بهترین راه اما، مراجعه به پزشک است. در کنار آن شستن مو با شامپوها و لوسیون‌های ضد شپش و شانه کردن مرتب آن، به شما کمک می‌کند تا شفیره و شپش بالغ را از بین ببرید. استفاده از روغن‌های گیاهی هم در این مسیر بی‌تأثیر نیست. بسیاری از افراد با امتحان کردن آن‌ها موفق شدند با این حشره مبارزه کنند. با وجود این همه راه، در نهایت باید بدانید اگر مسیر درمان خانگی و سنتی را در ابتدا انتخاب می‌کنید؛ ممکن است جواب نگیرید. در حالی که مبارزه با شپش آسان به نظر می‌رسد اما این موجود بسیار خطرناک است و در مدت کوتاهی می‌تواند به تمام افراد خانواده سرایت کند. بنابراین اگر با آن مواجه شدید، به سرعت دست به اقدام بزنید و در اولین قدم با یک فرد متخصص مشورت کنید.