پارابن چیست و چه مضراتی دارد؟

اگر به ترکیبات درج‌شده روی محصولات آرایشی و بهداشتی دقت کرده باشید، احتمالا بارها با نام «پارابن» روبه‌رو شده‌اید؛ ماده‌ای که حضورش در کرم‌ها، شوینده‌ها و محصولات مراقبتی سال‌ها عادی تلقی می‌شد، اما امروز نگاه‌ها به آن تغییر کرده است.

پارابن نام ماده‌ای است که سال‌هاست در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود؛ ماده‌ای که قرار است از فاسد شدن محصول جلوگیری کند، اما در سال‌های اخیر درباره ایمن بودن آن پرسش‌ها و نگرانی‌هایی مطرح شده است.

همین موضوع باعث شده شناخت پارابن و بررسی دقیق‌تر نقش آن در محصولات مراقبتی، برای مصرف‌کنندگان اهمیت بیشتری پیدا کند. در این مطلب از مجله سلامت سنیره، پارابن را به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم.

پارابن چیست؟

پارابن‌ها گروهی از مواد نگه‌دارنده هستند که برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها، قارچ‌ها و کپک‌ها در محصولات آرایشی، بهداشتی و مراقبتی استفاده می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها حفظ کیفیت و پایداری محصول در طول زمان است.

این ترکیبات از نظر ساختار، مشتقاتی از اسید پاراهیدروکسی‌بنزوئیک هستند و به دلیل پایداری بالا و عملکرد مؤثر، سال‌ها انتخاب اصلی صنعت آرایشی و بهداشتی بوده‌اند.

انواع پارابن

پارابن‌ها براساس ساختار شیمیایی به چند نوع تقسیم می‌شوند که هرکدام در محصولات مختلف آرایشی، پوستی و بهداشتی دیده می‌شوند. رایج‌ترین انواع پارابن‌های موجود در محصولات عبارت‌اند از:

• متیل پارابن (Methyl Paraben): رایج‌ترین و سبک‌ترین نوع پارابن که معمولا در کرم‌ها، لوسیون‌ها و محصولات پوستی استفاده می‌شود.
• اتیل پارابن (Ethyl Paraben): از نظر ساختار شبیه متیل پارابن است؛ اما کمی قدرت نگه‌دارندگی بالاتری دارد.
• پروپیل پارابن (Propyl Paraben): بیشتر در محصولات آرایشی و مراقبت از مو به‌کار می‌رود و ماندگاری بالاتری ایجاد می‌کند.
• بوتیل پارابن (Butyl Paraben): قوی‌ترین نوع پارابن‌های رایج که معمولا در کنار سایر پارابن‌ها استفاده می‌شود.

در فرمولاسیون بسیاری از محصولات، این پارابن‌ها به‌صورت ترکیبی به کار می‌روند تا پوشش نگه‌دارندگی کامل‌تری ایجاد شود.

در کنار پارابن‌ها، اصطلاح پارابن و فتالات نیز زیاد شنیده می‌شود؛ اما پارابن و فتالات چیست؟ هر دو در محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شوند، اما کارکردشان متفاوت است: پارابن‌ها بیشتر نگه‌دارنده هستند، در حالی که فتالات‌ها معمولا برای انعطاف بیشتر محصول یا پخش بهتر رایحه به کار می‌روند. به این ترتیب، ساختار و کاربرد این دو ماده کاملا با هم فرق دارد.

چرا پارابن مضر است؟

آیا پارابن مضر است؟ بله این ماده برای بدن مشکلات مختلفی به‌وجود می‌آورد.

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که پارابن‌ها می‌توانند رفتار شبه‌هورمونی داشته باشند و در تعادل هورمونی بدن اختلال ایجاد کنند؛ به همین دلیل اتحادیه اروپا استفاده از برخی انواع پارابن را به‌شدت محدود یا ممنوع کرده است.

همچنین شواهدی از تجمع پارابن در بافت‌های بدن گزارش شده که نگرانی‌ها درباره ارتباط آن با مشکلات هورمونی و افزایش ریسک برخی بیماری‌ها از جمله سرطان را افزایش داده است.

چرا تولیدکننده‌ها از پارابن استفاده می‌کنند؟

دلیل اصلی استفاده از پارابن برای تولیدکننده‌ها، کاهش هزینه، افزایش ماندگاری محصول و پایداری بالاست. به همین دلیل امروزه برندهای معتبر مراقبت از پوست به‌سمت فرمولاسیون‌های فاقد پارابن رفته‌اند تا ریسک‌های احتمالی برای پوست و سلامت مصرف‌کننده را به حداقل برسانند.

پارابن در چه محصولاتی استفاده می‌شود و نحوه تشخیص آن

پارابن‌ها در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی یافت می‌شوند، حتی محصولاتی که تصور می‌کنید بی‌ضرر هستند. شناسایی آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانید از محصولات فاقد پارابن استفاده کنید.

پارابن در محصولات آرایشی و پوستی

پارابن به این دلیل در محصولات آرایشی و پوستی استفاده می‌شود که از فاسد شدن آن‌ها در طول زمان جلوگیری کند. این ماده کمک می‌کند محصول در برابر رشد باکتری و قارچ پایدار بماند و کیفیت، بافت و بوی آن تا پایان دوره مصرف تغییر نکند. به همین دلیل، پارابن در فرمولاسیون بسیاری از محصولات مراقبتی و آرایشی مثل مثل کرم‌های صورت و بدن، لوازم آرایش لب و چشم، مرطوب‌کننده‌ها، لوسیون‌ها و… دیده می‌شود.

پارابن در محصولات بهداشتی روزمره

محصولات بهداشتی روزمره، محصولاتی هستند که تقریبا هر روز استفاده می‌شوند و به‌طور مستقیم با پوست تماس دارند. پارابن به‌عنوان یک ماده نگهدارنده، در بسیاری از این محصولات مثل کرم‌های مرطوب‌کننده، ژل‌های شستشو، دئودرانت‌ها، ضدآفتاب‌ها، محصولات اصلاح، شامپو و ماسک مو به کار می‌رود.

استفاده مداوم از این محصولات باعث می‌شود پارابن از طریق پوست جذب بدن شود و میزان تماس بدن با این ماده شیمیایی افزایش پیدا کند.

پارابن در محصولات غیرآرایشی (غذا، دارو و…)

محصولات غیرآرایشی شامل برخی مواد غذایی، داروها و مکمل‌ها هستند که برای حفظ ماندگاری، رنگ یا طعم، ممکن است حاوی پارابن باشند. این محصولات از راه مصرف مواد غذایی یا دارویی وارد بدن می‌شوند و در نتیجه، پارابن موجود در آن‌ها می‌تواند باعث تماس مستقیم بدن با این ماده شیمیایی شود.

پارابن در برخی سس‌ها و محصولات کنسروی، غلات صبحانه و خوراکی‌های بسته‌بندی، بعضی داروها و مکمل‌ها مانند قرص‌ها و شیاف‌ها و همچنین در محصولات دارویی موضعی مثل پمادها و کرم‌های درمانی به کار می‌رود.

چطور بفهمیم یک محصول حاوی پارابن است؟

ایا وازلین پارابن دارد؟ آیا کرم مرطوب کننده‌ای که هر روز استفاده می‌کنید یا شامپویی که به سرتان می‌زنید حاوی پارابن است؟ برای تشخیص پارابن، برچسب محصول را با دقت بخوانید. پارابن‌ها می‌توانند در قالب‌های مختلف مثل متیل پارابن، پروپیل پارابن، بوتیل پارابن و اتیل پارابن ظاهر شوند و یک محصول ممکن است چند نوع پارابن داشته باشد. هر زمان که این نام‌ها را مشاهده کردید، محصول حاوی پارابن است.

بسیاری از تولیدکننده‌ها نیز برای محصولات بدون پارابن، روی بسته‌بندی یا توضیحات محصول عبارت «Paraben-Free» را درج می‌کنند تا مصرف‌کننده به‌راحتی بتواند محصولات ایمن‌تر را تشخیص دهد.

مضرات و عوارض پارابن چیست؟

پارابن‌ها می‌توانند باعث مشکلات متعددی برای پوست و بدن شوند، زیرا این ترکیبات شیمیایی می‌توانند به‌راحتی از پوست جذب شده و در بدن تجمع پیدا کنند. این اثرات به‌دلیل خاصیت شبیه‌سازی هورمون استروژن و تأثیر آن‌ها بر سیستم‌های بیولوژیکی بدن ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عوارض پارابن عبارتند از:

• تحریک و حساسیت پوست: تماس مداوم با پارابن‌ها می‌تواند باعث قرمزی، خارش و التهاب پوست شود.
• تشدید جوش‌ها و مشکلات پوستی: پارابن‌ها ممکن است منافذ پوست را مسدود و التهاب پوست و آکنه را تشدید کنند.
• تأثیر بر هورمون‌ها: پارابن‌ها می‌توانند به‌عنوان استروژن ضعیف عمل کنند و تعادل هورمونی بدن را مختل کنند.
• تأثیر بر سیستم ایمنی و میکروبیوم: جذب پارابن ممکن است میکروبیوم پوست و روده را تغییر داده و پاسخ‌های ایمنی بدن را ضعیف کند.
• مشکلات باروری و تولید مثل: شواهد نشان می‌دهد که پارابن‌ها می‌توانند تولید اسپرم و سطح تستوسترون را کاهش دهند.
• اختلال در مغز و رفتار: بنابر تحقیقات انجام شده، قرار گرفتن در معرض پارابن ممکن است با اختلالات یادگیری، اضطراب و تغییرات رفتاری مرتبط باشد.
• تأثیرات طولانی‌مدت روی سلامت کلی بدن: مصرف مداوم محصولات حاوی پارابن ممکن است خطرات مزمن از جمله آسیب کبدی یا تغییر در متابولیسم سلولی را افزایش دهد.

عوارض پارابن برای پوست

استفاده مداوم از محصولات حاوی پارابن ممکن است خشکی، التهاب، قرمزی یا ایجاد جوش را به دنبال داشته باشد و در پوست‌های حساس، به‌ویژه در نواحی ظریف‌تر، حتی به تیرگی پوست منجر شود.

عوارض پارابن برای مو

پارابن در شامپو، ماسک مو و برخی محصولات مراقبت از مو می‌تواند باعث تحریک پوست سر و حساسیت‌های موضعی شود. مصرف مداوم این محصولات ممکن است خشکی، شکنندگی و ضعیف شدن تارهای مو را تشدید کند و در برخی موارد خارش یا التهاب پوست سر ایجاد کند.

ریسک های احتمالی پارابن برای سلامت کلی بدن

پارابن‌ها می‌توانند پس از جذب پوست در بدن تجمع کنند و اثرات هورمونی و سلامتی متعددی داشته باشند:

• ارتباط با سرطان در برخی مطالعات
• تغییر در سیستم ایمنی و میکروبیوم پوست و روده
• تأثیر بر مغز و رفتار در مطالعات حیوانی (یادگیری، اضطراب، عملکرد مغز)
• کاهش کیفیت اسپرم و تغییر سطوح هورمون‌های جنسی در مواجهه مزمن
• تقلید فعالیت هورمون استروژن و اختلال در سیستم غدد درون‌ریز (تأثیر بر باروری، چرخه هورمونی و متابولیسم سلولی)

آیا باید حتما از محصولات بدون پارابن استفاده کنیم؟

حذف کامل پارابن تقریبا غیرممکن است چون در محیط، غذا و برخی داروها وجود دارد. مواجهه با پارابن را می‌توان مدیریت کرد. محصولاتی که مستقیما روی پوست استفاده می‌شوند مانند کرم‌ها، ضدآفتاب، کرم دور چشم و دئودورانت، مخصوصا برای افراد حساس، بهتر است نسخه‌های پارابن فری داشته باشند.

برای محصولات شست‌وشو و شوینده، در صورت محدودیت گزینه‌ها، سخت‌گیری کمتری قابل قبول است.

چه کسانی بهتر است در استفاده از محصولات حاوی پارابن احتیاط کنند؟

• کودکان و نوزادان به‌دلیل پوست لطیف و آسیب‌پذیر
• افرادی با پوست حساس یا مستعد التهاب، قرمزی و جوش
• افرادی با سابقه مشکلات هورمونی یا اختلالات غدد درون‌ریز
• زنان باردار یا شیرده، به‌دلیل تغییرات هورمونی و حساسیت پوست

کلام آخر

پارابن‌ها ممکن است برای پوست، مو و سلامت بدن مضراتی ایجاد کنند. تا جای ممکن بهتر است از محصولات فاقد پارابن استفاده شود، به‌ویژه برای کودکان، بانوان باردار و کسانی که پوست حساس دارند.

محصولات سینره با فرمولاسیون بدون پارابن، شامل کرم‌ها، شوینده‌ها و ومحصولات پاکسازی پوست، محصولات ضدآفتاب‌ و محصولات تخصصی مراقبت از پوست صورت و… را بدون نگرانی از مضرات پارابن تضمین می‌کنند. استفاده روزانه از این محصولات، ضمن محافظت از پوست، لطافت، نرمی و شادابی طبیعی آن را حفظ می‌کند.

منابع: FDA | Pubmed

سوالات متداول